Günümüzde birçok öğrenci, farklı ülkelerde eğitim almayı planlıyor. Türkiye, coğrafi avantajı, kültürel çeşitliliği, kaliteli üniversiteleri ve görece uygun maliyetleriyle yabancı öğrenciler için cazip bir seçenek haline gelmiş durumda. Ancak “Türkiye’de yabancı öğrenci olmak” yalnızca kayıt yaptırmakla bitmiyor: ikamet, sınav, dil yeterliliği, finansman gibi pek çok unsur işin içine giriyor. Bu yazıda, yabancı uyruklu öğrencilerin Türkiye’de eğitim hakları, yasal yükümlülükleri ve dikkat edilmesi gereken hususları ele alacağız.
Türkiye’de yabancı uyruklu öğrencilerin haklarını ve yükümlülüklerini düzenleyen en temel yasa 2922 sayılı “Türkiye’de Öğrenim Gören Yabancı Uyruklu Öğrencilere İlişkin Kanun”dur. Bu kanun, yabancı öğrencilerin Türkiye’ye gelişleri, öğretim kurumlarına kabulü, öğrenim hakları ve diğer yükümlülükleri hakkında esasları belirler.
Ayrıca, Yükseköğretim Kurulu’nun “Yurtdışından Öğrenci Kabulü Esasları” yönetmeliği de üniversitelerde yabancı öğrenci kabulünde ortak standartlar sunar.
Türkiye’de 6–17 yaş arası çocuklar için 12 yıllık eğitim zorunludur ve bu hakkın kapsamı yabancı uyruklu öğrencileri de içerir. Devlet okullarına kayıt olma hakkı vardır ve bu düzeyde eğitim ücretsizdir.
“Yabancılara Yönelik Eğitim ve Öğretim Hizmetleri Genelgesi” de bu erişim ilkesini vurgular ve yerel makamların, yabancıların eğitim-öğretim süreçlerinin düzenlenmesinde koordinasyon içinde çalışmasını öngörür.
Yabancı öğrencilerin Türkiye’de lisans ya da ön lisans programlarına başvurabilmesi için genellikle YÖS (Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı) veya üniversitelerin kendi kabul sınavlarını kullanmaları gerekir.
Ancak son yıllarda trend değişiyor:
Üniversiteler, yabancı öğrenci kabul kontenjanlarını YÖK’e bildirir ve YÖK de bu kontenjanları onaylar.
Kayıt sırasında sunulması gereken belgeler genellikle şöyle:
Dil yeterliliği açısından:
Bazı üniversiteler, Türkçe hazırlık eğitimi sürecini iki yıl ile sınırlamışlardır; bu sürede yeterliliği sağlayamayan öğrencilerin kaydı silinebilir.
Yabancı öğrenciler genellikle devlet ya da vakıf üniversitelerinden ücretli olarak eğitim alırlar. Üniversiteler, kayıt sırasında ve senelik bazda öğrenim ücretini belirler.
Ancak devlet bursu imkanları vardır. Türkiye Bursları (YTB) programı, yabancı öğrenciler için aylık burs, dönüş bileti, barınma gibi destekler sunmaktadır.
Türkiye’de yabancı öğrenciler, öğrenci ikamet izni almak zorundadır. Turistik vize ile gelmiş bir öğrenci, kayıt yaptıktan sonra öğrenci ikamet izni başvurusu yapmalıdır.
Öğrenci ikamet izni için koşullar şunlardır:
İkamet izni başvurusu genellikle öğrenci yeni kayıt olduktan sonra yapılır ve her yıl uzatılması gerekir.
Öğrenci ikamet izni başvurusunda geçerli bir sağlık sigortası sunulmalıdır. Bazı üniversiteler, sigorta desteği sunabilir; ancak çoğu durumda öğrenci kendi sigortasını yaptırmak durumundadır.
Yabancı öğrencilerin Türkiye’de çalışma hakkı, belirli şartlara bağlıdır.
Türkiye, yabancı öğrenciler için önemli fırsatlar barındırıyor. Ancak bu fırsatlardan tam anlamıyla faydalanabilmek için aşağıdaki hususlara dikkat etmek kritik:
1. Yabancı öğrenciler Türkiye’de ücretsiz eğitim alabilir mi?
Evet. İlköğretim ve ortaöğretim düzeyinde devlet okullarında eğitim yabancı öğrenciler için de ücretsizdir. Ancak üniversitelerde eğitim genellikle ücretlidir. Burs programları sayesinde masraflar önemli ölçüde azalabilir.
2. Yabancı öğrenciler Türkiye’de hangi sınavlara girmek zorundadır?
Genellikle YÖS (Yabancı Uyruklu Öğrenci Sınavı) ya da üniversitelerin kendi sınavlarına girilmesi gerekir. Bazı üniversiteler SAT, ACT gibi uluslararası sınav sonuçlarını da kabul etmektedir. Türk liselerinde okuyan yabancı öğrenciler için ise YKS’ye girme zorunluluğu gündemdedir.
3. Yabancı öğrencilerin Türkiye’de çalışma hakkı var mı?
Evet. Lisans öğrencileri eğitimlerinin ilk yılını tamamladıktan sonra yarı zamanlı çalışma izni alabilir. Yüksek lisans ve doktora öğrencileri için bu sınırlama yoktur. Çalışma izni için başvuruyu öğrenci değil, işveren yapar.
4. Türkiye’de yabancı öğrencilere burs imkânı var mı?
Evet. En bilinen burs programı Türkiye Bursları (YTB)’dir. Bu program kapsamında aylık burs, konaklama, sağlık sigortası ve yol masrafları karşılanır. Bunun yanında bazı üniversiteler de kendi burs olanaklarını sunmaktadır.
5. Türkiye’de okumak isteyen yabancı öğrencilerin hangi belgeleri hazırlaması gerekir?
Genellikle şu belgeler istenir:
6. Türkçe bilmeyen yabancı öğrenciler eğitim alabilir mi?
Evet. Türkçe bilmeyen öğrenciler için üniversitelerde Türkçe hazırlık sınıfı vardır. Hazırlık eğitiminde genellikle en fazla iki yıl içinde C1 düzeyine ulaşılması beklenir. İngilizce veya farklı dillerde eğitim veren programlarda Türkçe zorunluluğu esnek olabilir.
7. Yabancı öğrenciler Türkiye’de ikamet izni almak zorunda mı?
Evet. Üniversiteye kayıt yaptıran tüm yabancı öğrenciler, öğrenci ikamet izni almak ve her yıl yenilemek zorundadır. İkamet izni olmadan uzun süre Türkiye’de kalmak mümkün değildir.
8. Yabancı öğrencilerin Türkiye’de sağlık sigortası zorunlu mu?
Evet. Öğrencilerin ikamet izni alabilmesi için sağlık sigortası yaptırması gerekir. Bazı burs programları sigortayı karşılar, diğer durumlarda öğrenciler bireysel sigorta yaptırmak zorundadır.
9. Yabancı öğrenciler Türkiye’de hangi şehirleri tercih ediyor?
En çok tercih edilen şehirler İstanbul, Ankara, İzmir, Eskişehir, Bursa ve Karabük gibi büyükşehirler ve öğrenci yoğunluğu yüksek kentlerdir. Üniversite çeşitliliği, yaşam maliyeti ve sosyal imkanlar şehir tercihinde önemli rol oynar.
10. Türkiye’de yabancı öğrenciler mezun olduktan sonra kalabilir mi?
Evet, mezun olan yabancı öğrenciler Türkiye’de çalışma izni alarak veya yeni bir öğrenim programına kayıt yaptırarak ikametlerini sürdürebilir. Ayrıca kendi işini kurmak isteyenler için şirket kurma ve yatırım yoluyla uzun süreli oturum imkânı da vardır.
