Giriş
Türkiye’de yabancılar hakkında verilen sınır dışı etme (deport) kararları, son yıllarda artan göç hareketliliğiyle birlikte daha sık uygulanır hâle gelmiştir. Ancak birçok kişi, bu kararların otomatik ve kesin olmadığını, yasal itiraz yollarının bulunduğunu bilmemektedir.
Bu yazıda, deport kararının ne anlama geldiğini, hangi durumlarda verildiğini, 7 günlük dava süresinin nasıl işlediğini ve iptal davasında başarı için hangi delillerin etkili olduğunu ayrıntılı biçimde ele alacağız.
Deport kararı, yabancının Türkiye’de yasal kalış hakkının sona erdiği veya kamu düzeni, kamu güvenliği ya da kamu sağlığı açısından tehdit oluşturduğu gerekçesiyle ülke dışına çıkarılması işlemidir.
Bu karar, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 54. maddesi uyarınca valilikler tarafından alınır ve Göç İdaresi Başkanlığı tarafından uygulanır.
Deport Kararı Verilmesinin Yaygın Nedenleri
|
Neden |
Açıklama |
|
İkamet izninin iptali veya süresinin aşılması |
Vize/ikamet süresi bitmiş ya da izinsiz kalış tespit edilmiştir. |
|
Sahte belge kullanımı veya yanlış beyan |
Evlilik, öğrenci belgesi veya iş izni gibi belgelerde sahtecilik tespit edilmiştir. |
|
Kamu düzeni veya güvenliğine tehdit |
Terör, organize suç veya kamu düzenine zarar verebilecek faaliyetlerde bulunma. |
|
Suç işleme veya ceza infazı sonrası tahliye |
Cezaevinden çıkan yabancılar hakkında deport işlemi başlatılabilir. |
|
Kaçak giriş / sahte vize / yasa dışı çalışma |
Özellikle turistik vizeyle gelip kayıt dışı çalışan kişilerde sık görülür. |
|
Masak ve mali soruşturmalar |
Kara para aklama veya şüpheli işlem gerekçesiyle deport kararı alınabilir. |
Kanun, bazı durumlarda deport yasağı getirmiştir (YUKK m.55). Bu hallerde yabancı hiçbir şekilde sınır dışı edilemez:
Bu kişilere karşı deport kararı verilmişse, iptal davası açılarak insani gerekçeler mutlaka vurgulanmalıdır.
Bir deport kararı alındığında, Göç İdaresi veya kolluk birimleri kararı yabancıya yazılı tebliğ eder.
Tebliğden itibaren 7 gün içinde dava açılmazsa, karar kesinleşir ve uygulanabilir hale gelir.
Süreç Adımları:
Önemli: 7 gün içinde dava açılmazsa, kişi Türkiyeden deport edilir. Bu nedenle, karar tebliğ edildiği anda avukat aracılığıyla başvuru yapılmalıdır.
a) Dava Açma Süresi ve Yer
b) Dava Dilekçesinde Bulunması Gereken Unsurlar
c) Mahkeme Süreci
Mahkeme genellikle 1 yıl içinde dosyayı karara bağlar.
İptal kararı verilirse, deport kararı hükümsüz hale gelir. Kişinin kimliklendirme işlemi başlanır.
Red halinde ise olağanüstü kanun yolları olan bireysel başvuru (AYM veya AİHM) gündeme gelebilir.
Bazı davalar, usul veya orantısızlık gerekçesiyle iptal edilmektedir. İşte dikkat edilmesi gereken stratejik noktalar:
|
Stratejik Nokta |
Açıklama |
|
Usul Hataları |
Tebliğ hatası, savunma hakkının verilmemesi, tercüman eksikliği. |
|
Orantısızlık |
İşlenen fiil ile deport kararı arasında makul orantı bulunmaması. |
|
Aile Bağları |
Türk vatandaşı eşi veya çocuğu olan yabancıların aile birliği gerekçesiyle korunması. |
|
Sağlık Durumu |
Ciddi hastalık, tedavi süreci veya yaşlılık gerekçeleri. |
|
Eğitim ve İş Durumu |
Türkiye’de aktif öğrencilik veya iş hayatı. |
|
İnsani Koruma |
Geri gönderileceği ülkede yaşam hakkı veya işkence riski bulunması. |
Deport kararı verildiğinde kişi geri gönderme merkezine alınır.
Gözetim süresi en fazla 6 ay, istisnai olarak bir 6 ay daha uzatılabilir (6+6 ay).
Gözetim süresince:
Ancak gözetim süresi aşılır veya hukuka aykırı uzatılırsa, ilgili Hakimliğe itiraz edilebilir.
Deport kararı, kişinin yaşamını doğrudan etkileyen ciddi bir idari işlemdir.
Ancak doğru zamanda yapılan başvuru, etkili hukuki savunma ve profesyonel destek sayesinde bu kararların iptali veya kaldırılması mümkündür.
7 günlük süre içinde ilgili mahkemeye yapılacak dava başvurusu, kişinin Türkiye’de kalış hakkını koruyan en güçlü hukuki yoldur.
1. Deport (sınır dışı) kararı nedir?
Deport kararı, bir yabancının Türkiye’de yasal kalış hakkının sona erdiği veya kamu düzeni, güvenliği ya da sağlığı açısından tehdit oluşturduğu gerekçesiyle, ülke dışına çıkarılmasına yönelik idari bir işlemdir. Bu karar valilik tarafından alınır ve Göç İdaresi Başkanlığı tarafından uygulanır.
2. Deport kararı hangi durumlarda verilir?
Aşağıdaki hallerde sınır dışı kararı verilebilir:
3. Her yabancı hakkında deport kararı verilebilir mi?
Hayır. Kanun bazı durumlarda deport yasağı getirmiştir.
Örneğin:
4. Deport kararı nasıl tebliğ edilir?
Karar, yabancıya veya vekiline yazılı olarak tebliğ edilir.
Tebliğde kararın gerekçesi, dayanak kanun maddesi ve 7 günlük dava süresi açıkça belirtilmelidir.
Tercüman eşliğinde bildirim yapılması zorunludur.
5. Deport kararına karşı dava süresi ne kadardır?
Yabancı veya avukatı, kararın tebliğinden itibaren 7 gün içinde ilgili mahkemede iptal davası açabilir.
Bu süre hak düşürücü olup kaçırıldığında karar kesinleşir. Süresinde dava açmayan yabancı uyruklu kişi seyahat için ödenek geldiğinde deport edilir. Dava açma hakkını kaybeder.
6. Deport kararına dava açmak sınır dışı işlemini durdurur mu?
Evet. 6458 sayılı Kanun gereğince, dava açıldığı anda deport kararı durur.
Yani yargılama süresince kişi sınır dışı edilemez.
7. Deport davası hangi mahkemede açılır?
Kararı veren valiliğin bulunduğu il mahkemesi yetkilidir.
8. Mahkeme deport davasını ne kadar sürede sonuçlandırır?
Mahkeme genellikle 1 yıl için dosyayı karara bağlar.
9. Deport kararının iptali halinde ne olur?
Mahkeme kararıyla deport işlemi iptal edilirse, yabancı kişi Türkiye’de yasal olarak kalmaya devam eder.
Ayrıca giriş yasağı ve tahdit kodu da kaldırılır.
10. Deport kararına karşı avukat tutmak zorunlu mu?
Kişi geri gönderme merkezinde değilse Zorunlu değildir, ancak tavsiye edilir. Ancak Kişi Geri gönderme merkezindeyse sadece avukat aracılığıyla dava açabilir.
Çünkü dava süresi çok kısadır (7 gün) ve dosyanın usulüne uygun hazırlanması gerekir.
Profesyonel avukat desteği iptal ihtimalini ciddi şekilde artırır.
11. Deport kararının gerekçesi kamu güvenliği ise ne yapılabilir?
Kamu güvenliği gerekçesi, somut delillere dayanmak zorundadır.
Eğer genel ve soyut gerekçelerle verilmişse, mahkemeler orantısızlık ilkesine dayanarak kararı iptal edebilir.
12. Deport kararı kaldırıldıktan sonra Türkiye’ye yeniden giriş yapılabilir mi?
Evet.
İptal kararı sonrası kişi meşruhatlı vizeyle veya Göç İdaresi’nin izniyle yeniden Türkiye’ye giriş yapabilir.
13. Deport kararı bulunan kişi geri gönderme merkezinde tutulabilir mi?
Evet.
Kişi kaçma riski taşıyorsa veya idari gözetim kararı verilmişse, geri gönderme merkezine alınabilir.
Ancak gözetim süresi en fazla 6 ay + 6 ay (12 ay) olabilir. Bu süreler dava açan kişileri kapsar. Dava açmayan kişiler seyahat ödeneği geldiğinde sınır dışı edilir.
14. Geri gönderme merkezinde kalan kişinin hakları nelerdir?
15. Deport kararı devam ederken aile birleşimi veya evlilik mümkün mü?
Hayır. Mümkün değildir. Yasal kalış hakkı olmayan yabancılar Türkiye’de evlilik yapamaz.
16. Deport kararı sağlık durumu nedeniyle kaldırılabilir mi?
Evet.
Tedavisi Türkiye’de devam eden veya ülkesinde tedavi imkânı bulunmayan yabancılar için insani gerekçeler kapsamında deport kararı kaldırılabilir.
17. Deport edilen kişiye giriş yasağı ne kadar sürer?
Yasak süresi genellikle 1 yıl ile 5 yıl arasındadır.
Ancak kamu güvenliği gerekçesiyle bu süre 10 yıla kadar uzatılabilir.
18. Deport kararına karşı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne (AİHM) başvuru yapılabilir mi?
Evet.
İç hukuk yolları tüketildikten sonra, yaşam hakkı, aile birliği veya işkence yasağı ihlali iddiasıyla AİHM’e başvurulabilir.
19. Deport kararının iptali ne kadar sürer?
Genellikle sınırdışı – deport kaldırma davası 1 yıl içinde tamamlanır. Bu süre, mahkemenin iş yoğunluğuna ve somut dosya durumuna göre değişir.
İdari gözetim kararının iptali yani geri gönderme merkezinde çıkarılma işlemi şartlar uygunsa 15 gün ile 6 ay sürmektedir. Bu süre içinde davası devam eden yabancı uyruklu kişiye imza yükümlülüğü verilir. Yani kişi serbestken dava devam eder. Ancak bunun için kişinin durumunun uygun ve şartların gerçekleşmiş olması gerekir.
20. Deport kararı ile “giriş yasağı” aynı şey midir?
Hayır. Deport kararı, yabancının Türkiye’den çıkarılmasını ifade eder.
Giriş yasağı ise, kişinin belirli bir süre boyunca Türkiye’ye yeniden giremeyeceği anlamına gelir.
Bir yabancı hem deport edilip hem de giriş yasağıyla karşı karşıya kalabilir.
21. Deport kararı kaldırıldığında giriş yasağı da otomatik olarak kalkar mı?
Genellikle evet, ancak bazı durumlarda giriş yasağının ayrıca kaldırılması gerekir.
Bu durumda kişi, Göç İdaresi Başkanlığına veya konsolosluğa başvurarak “giriş yasağı kaldırma talebi” yapmalıdır.
22. Deport kararı olan kişi Türkiye’ye nasıl geri dönebilir?
Kişi, meşruhatlı vize (özel izinli vize) ile Türkiye’ye tekrar giriş yapabilir.
Bu vize türü; evlilik, aile birliği, sağlık, eğitim veya insani gerekçelerle verilir.
Başvuru genellikle kişinin ülkesindeki Türk Konsolosluğu üzerinden yapılır.
Ancak özel bir neden yoksa bu talep genellikle kabul edilmez. Kişinin giriş yasağının bitmesi beklenir
23. Deport kararı olan kişi Türkiye’de evlenebilir mi?
Kural olarak deport kararı olan kişi yasal statüde bulunmadığı için nikâh işlemi yapamaz.
24. Deport kararı Türk vatandaşlığı başvurusunu etkiler mi?
Evet. Deport kararı olan veya Türkiye’ye giriş yasağı bulunan kişiler, vatandaşlık başvurusu yapamazlar.
Ancak deport kararının iptali veya kaldırılması sonrasında yeniden başvuru hakkı doğar.
25. Deport kararına neden olan “tahdit kodu” ne demektir?
Tahdit kodu, yabancının Türkiye’ye giriş veya kalışını kısıtlayan elektronik uyarı sistemidir.
Örneğin:
26. Deport kararı olan kişi başka ülkeye gidebilir mi?
Evet. Türkiye dışına çıkış sonrası kişi, başka ülkelere yasal yollarla vize alarak gidebilir.
Ancak bazı ülkeler Türkiye’deki deport geçmişini görebilir ve vize kararında bunu dikkate alabilir.
27. Deport kararı Aile Birliği (Evlilik veya Çocuk) gerekçesiyle iptal edilebilir mi?
Evet.
Türk vatandaşıyla evli olan, Türkiye’de doğmuş çocuğu bulunan veya aile birliği Türkiye’de yaşayan kişiler için deport kararı aile birliği hakkına aykırı sayılabilir.
Mahkemeler bu durumlarda orantısızlık gerekçesiyle iptal kararı verebilir.
28. Deport edilen bir kişi Türkiye’ye gizlice girerse ne olur?
Bu durum yasal ihlal sayılır ve kişi yakalandığında tekrar deport edilir.
Ayrıca cezai işlem uygulanabilir (örneğin sınır ihlali suçu).
Gizli giriş yerine meşruhatlı vizeyle yasal dönüş önerilir.
29. Deport kararı nedeniyle ceza davası açılır mı?
Hayır, deport kararı idari bir işlemdir, ceza davası değildir.
Ancak deporta neden olan fiil (örneğin sahte belge, yasa dışı çalışma, dolandırıcılık) suç teşkil ediyorsa ayrıca adli işlem - ceza davası başlatılabilir.
30. Deport kararı “idari gözetim” kararıyla birlikte verilebilir mi?
Evet.
Kaçma riski bulunan veya kamu güvenliği açısından sakıncalı görülen yabancılar hakkında idari gözetim kararı verilebilir.
Bu kişiler, geri gönderme merkezlerinde (örneğin Akyurt, Tuzla, Çatalca, Binkılıç) tutulur.
31. Geri gönderme merkezindeki kişi sınır dışı edilmeden önce serbest bırakılabilir mi?
Evet.
Eğer kişinin avukatı idari gözetim kararına İlgili Hakimliğe itiraz eder ve haklı bulunursa, mahkeme serbest bırakılmasına karar verebilir.
32. Deport kararı alınan kişi Türkiye’de dava sürecinde çalışabilir mi?
Normal şartlarda hayır. Ancak, deport kararı mahkeme tarafından kaldırılmışsa kişi ikamet izni başvurusunda bulunabilir ve ardından çalışma izni talep edebilir.
33. Deport kararının iptalinde en güçlü deliller nelerdir?
34. Deport kararı iptal davasında yürütmenin durdurulması nasıl alınır?
Dava dilekçesinde açıkça talep edilmelidir.
35. Deport kararı olan bir yabancının mal varlıklarına el konulur mu?
Hayır.
Deport işlemi, kişisel malvarlığına müdahale etmez.
Ancak MASAK veya adli bir soruşturma varsa, banka hesaplarına ayrı bir bloke kararı getirilebilir.
36. Deport kararı kaldırılmadan Türkiye’ye giriş yapılırsa ne olur?
Bu durumda kişi havalimanında tespit edilir ve ülkeye alınmaz.
Kişi, geldiği ülkeye geri gönderilir ve yeni bir giriş yasağı süresi uygulanabilir.
37. Deport kararı olan kişi transit geçiş yapabilir mi?
Genellikle hayır.
Ancak havayolu transfer salonunda kalmak şartıyla kısa süreli transit geçiş yapılabilir.
Yine de önceden havayolu şirketi ve Göç İdaresi ile teyit edilmelidir.
38. Deport kararı iptal edildiğinde yabancı ikamet izni alabilir mi?
Evet.
İptal kararı sonrası kişi yeni bir ikamet izni başvurusunda bulunabilir.
Genellikle aile ikameti, öğrenci veya kısa dönem ikamet türlerinden biri tercih edilir.
39. Deport kararı olan kişiler vatandaşlık davası açabilir mi?
Hayır. Deport kararı devam ederken vatandaşlık başvurusu veya davası açılamaz.
Önce deport kararı iptal edilmeli veya kaldırılmalıdır.
Ardından 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu çerçevesinde yeniden başvuru yapılabilir.
