Kentsel Dönüşüm Avukatı : Riskli Yapı, Hukuki Süreç, Haklar, Kira Yardımı ve  Dava Yolları

Giriş: Kentsel Dönüşüm Neden Hukuki Bir Süreçtir?

Kentsel dönüşüm, Türkiye’de özellikle büyükşehirlerde hem güvenlik hem de ekonomik değer açısından en çok tartışılan konulardan biridir. Deprem kuşağında bulunan Türkiye’de eski yapı stoku dikkate alındığında, kentsel dönüşüm yalnızca bir “yenileme projesi” değil; doğrudan can güvenliğine yönelik bir zorunluluktur. Ancak hukuki süreçleri karmaşıktır; malikler, kiracılar, müteahhitler, belediyeler ve Çevre Şehircilik Bakanlığı gibi birçok aktör vardır.

Bu nedenle kentsel dönüşüm; yanlış bir imza, yanlış bir anlaşma, yanlış bir rapor veya yanlış bir hukuki müdahale nedeniyle milyonlarca lira değer kaybına yol açabilir. Bu rehber, hem maliklerin hem kiracıların hem de yatırımcıların haklarını en net ve güncel mevzuatla açıklamak amacıyla hazırlanmıştır.

Uygulamada en çok karşılaşılan sorunlar:

  • Riskli yapı tespitinin usulsüz yapılması
  • Maliklerin salt çoğunluğunun kötüye kullanımı
  • Müteahhit–malik sözleşmelerinde hak kayıpları
  • Kira yardımı ve tahliye sürecindeki ihtilaflar
  • Tebligat eksiklikleri
  • Arsa payı satış işlemlerinde bedelin düşük belirlenmesi
  • İdari işlemlere karşı süresi içinde dava açılmaması

Bu nedenle profesyonel hukuki rehberlik alınmadığında malikler ciddi maddi kayıplarla ve uzun süren davalarla karşılaşabilmektedir.


Kentsel Dönüşümün Hukuki Temeli

Türkiye’de kentsel dönüşüm süreci 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ile yürütülür. Bu kanun olağan hukuk normlarının dışında özel usuller getirir ve birçok aşamada “ivedilik” ve “kolaylaştırılmış prosedür” öngörür.

Kanunun amacı; riskli yapıların hızlıca tespiti, güçlendirilmesi ya da yıkılarak yeniden yapılmasıdır.

Önemli diğer düzenlemeler:

  • 6306 Sayılı Kanun Uygulama Yönetmeliği
  • Kat Mülkiyeti Kanunu
  • Türk Medeni Kanunu (TMK)
  • Türk Borçlar Kanunu (TBK)
  • İmar Kanunu
  • HMK – İptal ve itiraz davaları
  • İYUK – İdari işlemlere karşı dava süreçleri

6306 Sayılı Kanuna Göre “Riskli Yapı” Nedir?

Riskli yapı, teknik bir raporla taşıyıcı sisteminin depremde yıkılma ihtimali bulunan bağımsız bölümlerin bulunduğu binayı ifade eder.

Riskli yapı tespiti;

  • Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığınca (ve yetkili idareler) lisanslı kurumlar
  • Bakanlığın yetkilendirdiği yapı denetim kuruluşları

tarafından yapılabilir.

Riskli yapı tespiti yaptırılması için tüm maliklerin onayı gerekmez. Kanuna göre tek bir malikin başvurusu yeterlidir. Bu hüküm özellikle anlaşmazlık yaşayan apartmanlarda kritik önem taşır.


Riskli Yapı Tespitinde Süreç Nasıl İşler?

  1. Lisanslı firmaya başvuru yapılır.
  2. Firma binadan karot örnekleri ve teknik veriler alır.
  3. Rapor hazırlanır ve Bakanlığa iletilir.
  4. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (ve yetkili idareler) veya belediye raporu inceler ve riskli yapı kararı verir.
  5. Karar tüm maliklere tebliğ edilir.
  6. Maliklerin 15 gün içinde itiraz hakkı vardır.
  7. İtirazlar teknik heyet tarafından değerlendirilir.

Bina riskli ilan edilirse süreç zorunlu olarak ilerler; malikler “ben istemiyorum” diyerek durduramaz.


Riskli Yapı Kararına İtiraz Edilebilir mi?

Evet. 6306 sayılı Kanun uyarınca riskli yapı kararına 15 gün içinde itiraz edilebilir.

İtirazlar teknik heyet tarafından incelenir; karar genellikle teknik olduğu için yargıda iptali oldukça sınırlı durumlarda mümkündür. HMK kapsamında bilirkişi incelemesi yapılabilir; fakat mahkemeler teknik heyetin kararına üstünlük tanıma eğilimindedir.


Kentsel Dönüşümde Salt Çoğunluk Sistemi Nasıl İşler?

Riskli yapı işlemleri kesinleştikten sonra malikler arsa payı çoğunluğuna göre karar alır.

Karar Yeter Sayısı: Arsa Payının %50 + 1’i (Salt Çoğunluk)

Artık kentsel dönüşümde karar yeter sayısı 2/3 değildir. 2023 yılında yürürlüğe giren değişiklik ile tüm kararlar için hisseleri oranında salt çoğunluk (%50 + 1 arsa payı) yeterlidir.

Yani bağımsız bölüm sayısına değil, tapudaki arsa payı oranına bakılır.

Salt çoğunluk sağlandığında çoğunluk:

  • Müteahhit seçebilir

  • Kat karşılığı inşaat / kentsel dönüşüm sözleşmesi yapabilir

  • Bağımsız bölüm dağılımını belirleyebilir

  • Dönüşüm modeline karar verebilir (güçlendirme – yıkım – yeniden yapım)

  • Proje sürecinin tüm kritik aşamalarında bağlayıcı kararlar alabilir

Salt çoğunluğu oluşturmayan malik grubu ise (arsa payı bakımından %50’nin altında kalanlar) çoğunluğun aldığı kararlara uymak zorundadır.

Salt Çoğunluk Kararına Uymayan Malikin Hissesinin Satış Süreci

6306 sayılı Kanun, malik uyuşmazlıklarını çözmek için Türkiye’ye özgü özel bir satış mekanizması getirmiştir.

Salt çoğunluk ile alınan karara uymayan malikin hissesi için:

1) Rayiç bedel belirlenir.

Bilirkişi tarafından bağımsız bölümün rayiç değeri tespit edilir.

2) Hisse diğer maliklere teklif edilir.

Yasal öncelik hakları gereği, hisse önce aynı binadaki diğer maliklere satın almaları için teklif edilir.

3) Satış gerçekleşmezse idare (Bakanlık) devreye girer.

Diğer maliklerin almaması hâlinde:

  • Hisse Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (ve yetkili idareler) tarafından satın alınabilir, veya

  • Açık artırma / ihale yoluyla anlaşmaya uyma koşuluyla üçüncü kişilere satılabilir.

Bu sistemin amacı nedir?

  • Süreçte “tek bir malikin veto hakkı” olmasını önlemek

  • Tıkanan apartman kararlarını çözüme kavuşturmak

  • Kentsel dönüşüm sürecini hızlandırmak

  • Çoğunluk iradesinin uygulanmasını sağlamak

Bu nedenle tek bir malikin veya küçük bir malik grubunun karşı çıkması artık hukuken dönüşümü durduramaz.


Kentsel Dönüşümde Kira Yardımı ve Taşınma Parası

Riskli yapı kararından sonra binanın boşaltılması istenir. Bu aşamada maliklere ve kiracılara Kentsel Dönüşüm Başkanlığı (ve yetkili idarelertarafından kira yardımı yapılabilir:

Maliklere: 18 aya kadar kira yardımı
Kiracılara: Taşınma bedeli
Sınırlı ayni hak sahiplerine: Tek seferlik ödeme

Kira yardımı gelir durumuna bağlı değildir.

1) Kira Yardımından Kimler Yararlanabilir?

Kentsel dönüşüm kira yardımı üç farklı gruba yapılır:

  1. Malikler (Tam hak sahipleri)
  2. Kiracılar (Bağımsız bölümde ikamet eden)
  3. Sınırlı ayni hak sahipleri (intifa hakkı, oturma hakkı vs.)

Her grubun aldığı ödeme ve şartlar farklıdır.


2) Maliklere Yapılan Kira Yardımı

Malikler, riskli yapı kararı sonrası taşınmak zorunda kaldıkları için 18 aya kadar kira yardımı alabilir.

Maliklere ilişkin detaylar:

  • Ödeme süresi: 12 ay + Bakanlık uzatması ile 6 ay daha (toplam 18 ay)
  • Ödeme miktarı: İle göre değişir, Bakanlık her yıl günceller.
  • Malik sadece tek bağımsız bölüm için kira yardımı alır.
  • Malik binada fiilen oturmak zorunda değildir; tapu kaydı yeterlidir.
  • Birden fazla bağımsız bölümü olan malik her bağımsız bölüm için değil, sadece bir bağımsız bölüm için kira yardımı alabilir.

3) Kiracılara Yapılan Taşınma Desteği

Kiracılar için düzenli kira yardımı değil, tek seferlik taşınma parası ödenir.

Kiracılar için şartlar:

  • Riskli yapı kararından önce o bağımsız bölümde oturduğunu belgelemek zorundadır.
    • (Elektrik faturası, su faturası, abonelik belgeleri, ikametgâh kaydı)
  • Taşınma yardımı miktarı: Bakanlık tarafından belirlenen tek seferlik tutardır.
  • Kira yardımı devamlı değildir; yalnızca bir kez yapılır.
  • Kiracının tahliye tutanağı veya tahliye edildiğine dair belge sunması gerekir.

4) Sınırlı Ayni Hak Sahibine Verilen Tek Seferlik Ödeme

İntifa hakkı sahibi gibi sınırlı ayni hak sahiplerine de tek seferlik kira/taşınma yardımı ödenir.

Özellikleri:

  • Bir defaya mahsustur
  • Malik gibi aylık kira yardımı alamaz
  • Tapu şerhi üzerinden hak sahipliği belirlenir

5) Kira Yardımı Başvurusunda İstenen Belgeler

Başvurular il müdürlüğü veya yetkili kurumlara yapılır. İstenen belgeler:

  1. Tapu belgesi (malik/sınırlı ayni hak sahibi için)
  2. Nüfus cüzdanı fotokopisi
  3. Riskli yapı tespit raporu ve tebligat belgesi
  4. Tahliye edildiğine dair tutanak
  5. Yeni adres beyanı
  6. IBAN – banka hesap bilgisi
  7. Kiracılar için ayrıca:
    • İkametgâh belgesi
    • Fatura aboneliği belgeleri (oturduğunu ispat için)

Eksik belge olması, sürecin uzamasına neden olur.


6) Kira Yardımı Hangi Durumlarda Ödenmez?

  • Binanın tahliyesi resmi olarak gerçekleştirilmemişse
  • Malik adına “kira geliri” devam ediyorsa (örneğin hâlâ kiracı oturuyorsa)
  • Binada kaçak yapılaşma tespit edilmiş ve gerekli düzeltme yapılmamışsa
  • Aynı malik birden fazla bağımsız bölüm için yardım talep ediyorsa
  • Malik, inşaat tamamlanmadan bağımsız bölümünü satarsa
    • Yeni malik kalan kira yardımı süresini devralabilir (başvuru şartları ile)

7) Kira Yardımı Ödeme Süreleri Nasıl İşler?

  1. Başvuru yapıldıktan sonra belgeler kontrol edilir.
  2. Uygunluk kararı sonrası ödemeler genellikle 1–2 ay içinde başlar.
  3. Ödemeler aylık olarak yapılır.
  4. İnşaat tamamlanıp oturulabilir hale geldiğinde ödeme kesilir.
  5. Malik istenirse kira yardımı yerine kredi desteği (düşük faizli) de kullanabilir.

8) Kira Yardımında Dikkat Edilmesi Gereken Uygulama Detayları

  • Bir malikin birden fazla taşınmazı olsa bile sadece bir tanesi için kira yardımı verilir.
  • Kiracılar sadece taşınma desteği alır; aylık kira yardımı alamaz.
  • Eşler farklı bağımsız bölümlerde malike görünse bile, Bakanlık uygulamada bunları tek malik olarak kabul eder.
  • Tahliye tutanağının resmi şekilde düzenlenmesi zorunludur; aksi halde başvuru reddedilebilir.
  • Kentsel dönüşüm projesi başlamadan kiracının taşınması, yardım hakkını ortadan kaldırabilir.

9) Kira Yardımı Alırken Aynı Anda Kiraya Gelir Elde Etmek Mümkün mü?

Hayır. Malik kendi bağımsız bölümünden kira geliri elde ederken aynı bağımsız bölüm için kira yardımı alamaz.
Bu durum tespit edilirse:

  • Yardım kesilir
  • Geri ödeme talep edilir
  • Zaman zaman faiz uygulanabilir

10) Kira Yardımında Yeni Malik – Eski Malik Durumu

Bağımsız bölüm riskli yapı kararı sonrası satılırsa:

  • Eski malik kalan kira yardımı hakkını kaybeder
  • Yeni malik başvurarak kalan süre için kiradan yararlanabilir
  • Satış sözleşmesine “kira yardımı hakkı devri” yazılmalıdır (uygulamada çok yapılmayan ama sorun çıkaran bir husus)

11) Kira Yardımı Talebinin Reddedilmesi Halinde Açılabilecek Davalar

Kira yardımı reddedilirse;

  • İdari işlem niteliğindedir
  • 30 gün içinde İdare Mahkemesinde iptal davası açılabilir
  • İYUK kapsamında yürütmenin durdurulması talep edilemez.
  • Mahkeme genellikle eksik belge/yanlış değerlendirme varsa kararı iptal eder

Uygulamada, reddin en sık sebebi tahliye belgesinin eksikliği veya ikametgâhın sonradan alınmasıdır.


12) Kira Yardımı – Güçlendirme Kredisi Bağlantısı

Malik isterse kira yardımı yerine düşük faizli güçlendirme/yeniden yapım kredisi de alabilir.

Özellikleri:

  • Faizinin bir kısmını Bakanlık karşılar
  • 10 yıla kadar vade yapılabilir
  • Kredi alınca kira yardımı hakkı devam etmez

13) Kira Yardımı Miktarları Nasıl Belirlenir?

Her yıl Bakanlık tarafından açıklanan listeye göre illere özel kira yardımı tutarları belirlenir.

Temel kriterler:

  • İlin ekonomik koşulları
  • Ortalama konut kira değerleri
  • Dönüşüm bütçesi
  • Merkezi yönetimden ayrılan pay

Bu nedenle İstanbul, Ankara, İzmir gibi illerde kira yardımı daha yüksektir.


14) Kiracının Tahliyeyi Reddetmesi Durumunda Kira Yardımı

Kiracı tahliyeyi geciktirirse:

  • İdare tahliye işlemi yapabilir
  • Kiracı zorla çıkarılabilir
  • Yine de kiracı taşınma parasını alma hakkına sahiptir
  • Ancak geciktirme nedeniyle malike doğan zarardan TBK hükümleri gereği sorumlu olabilir

Tahliye Süreci ve Zorunlu Yıkım

Riskli yapının tahliyesi için tebligattan itibaren belirli süre tanınır. Bu süre dolduğunda malikler hâlâ binayı boşaltmamışsa:

  1. İdari tahliye uygulanır
  2. Gerekirse polis zoruyla tahliye yapılır
  3. Ardından yıkım işlemi gerçekleştirilir

Tahliye ve yıkım giderleri malikler adına kamu alacağı olarak yazılabilir.


Kentsel Dönüşüm Sözleşmeleri: En Yüksek Riskin Bulunduğu Aşama

Türk hukuk pratiğinde en çok ihtilaf kat karşılığı inşaat sözleşmesinde yaşanır. Bugün Türkiye’de binlerce kişi, yalnızca sözleşmeyi doğru düzenlemediği için büyük zararlara uğramıştır.

Bir kentsel dönüşüm sözleşmesinde mutlaka olması gerekenler:

  • Müteahhidin teknik yeterliliği ve banka teminat mektubu
  • Bina güçlendirme mi yeniden yapım mı?
  • Tamamlanma süresi ve gecikme cezaları
  • Bağımsız bölüm dağılımı
  • Arsa payı düzeltmeleri
  • İbra hükümleri
  • Garanti ve sigorta hükümleri
  • İnşaatın hangi standartta yapılacağı (TS, deprem yönetmeliği)
  • Çevre Şehircilik Bakanlığı denetim şartları

6306 sayılı Kanun kapsamında yapılacak sözleşmeler diğer kat karşılığı sözleşmelerden çok daha ayrıntılı olmalıdır; çünkü süreçte kamusal otorite yer alır ve hatanın geri dönüşü yoktur.


Kentsel Dönüşümde Sık Yaşanan Sorunlar ve Dava Türleri

Kentsel dönüşüm sürecinde en sık karşılaşılan ihtilaflar şunlardır:

  • Riskli yapı tespitine itiraz davaları
  • Salt çoğunluk kararına karşı açılan iptal davaları (sınırlı durumlarda)
  • Sözleşmeye aykırılık nedeniyle fesih ve tazminat davaları
  • Müteahhidin yükümlülüklerini yerine getirmemesi
  • Arsa payı düzeltim davaları
  • Tahliye ve yıkım işlemlerine karşı davalar
  • Eksik veya ayıplı iş davaları

Bu davaların bir kısmı asliye hukuk, bir kısmı idare mahkemesi, bir kısmı ise tüketici mahkemesi görev alanına girebilir. Doğru mahkemenin seçimi başarı oranını etkileyen en önemli faktördür.


Pratik Örnek Senaryolar

Senaryo 1 – Güncel Hukuka Göre (Salt Çoğunluk Sistemine Uygun)

Bir binada 10 daire var. Arsa paylarının toplamı üzerinden yapılan hesaplamada arsa payının %70’i, yani salt çoğunluğu (>%50+1) aşan malik grubu toplantıda müteahhidi seçti.

Bu durumda karşı çıkan bir malik:

1) Salt çoğunluk kararına uymak zorundadır.

Karşı oy kullanması veya toplantıya katılmaması, kararı hükümsüz kılmaz.
6306 sayılı Kanun’a göre salt çoğunlukla alınan karar tüm maliklere karşı bağlayıcıdır.

 

2) Karara uymazsa hissesi satış sürecine konu olabilir.

Karara katılmayan malikin hissesi için:

  • Rayiç bedel bilirkişi tarafından belirlenir,
  • Hisse öncelikle diğer maliklere teklif edilir,
  • Malikler satın almazsa idare (Bakanlık) tarafından alınabilir veya anlaşmaya uyma taahhüdüyle üçüncü kişilere satılabilir.

Salt çoğunluk kararına katılmayan maliklerin payları için, 6306 m.6 ve Uygulama Yönetmeliği m.15/A uyarınca Kentsel Dönüşüm Başkanlığı rayiç bedel tespit ettirir; bu paylar öncelikle diğer paydaşlara açık artırma usulüyle satılır. Paydaşlara satış gerçekleşmezse, riskli alan ve rezerv yapı alanlarında paylar Başkanlık, İdare veya TOKİ tarafından rayiç bedelle satın alınır; riskli yapılarda ise, yapılan anlaşmaya uyma şartıyla üçüncü kişilere satış mümkündür

3) Süreci tek başına durduramaz.

Karşı çıkan malik dava açabilir ancak:

  • Dava açmak süreci kendiliğinden durdurmaz,
  • Sürecin durması için mahkemenin ihtiyati tedbir kararı vermesi gerekir.

Salt çoğunlukla alınan müteahhit seçimi kararı tüm maliklere karşı geçerlidir. Karşı çıkan malik, süreci kilitleyemez; yalnızca hukuki denetim yollarını kullanabilir

Senaryo 2:
Bir kiracı riskli yapı kararından sonra taşınmayı reddediyor.
Kanuna göre idari tahliye mümkündür; kiracı tahliye etmek zorundadır. Ayrıca kiracıya taşınma yardımı ödenir.

Senaryo 3:
Müteahhit projeyi 8 ay geciktirdi.
Sözleşmede gecikme cezası ve teminat mektubu varsa malikler önemli bir kayıp yaşamaz.
Bu nedenle avukat desteği kritik öneme sahiptir.


Kentsel Dönüşüm Sürecinde ve Öncesinde Açılabilecek Davalar (Tüm Aşamalar – Tüm Haklar)

Kentsel dönüşüm, yalnızca bir teknik süreç değil; çok sayıda idari ve adli işlemi kapsayan kapsamlı bir hukuki mekanizmadır.
6306 sayılı Kanun özel hükümler içerdiğinden, dava açma süreleri, yetki, itiraz yolları ve yargılama usulleri klasik hukuk kurallarından kısmen farklıdır.

Aşağıda sürecin riskli yapı öncesi – riskli yapı sonrası – Salt çoğunluk karar aşaması – sözleşme aşaması – tahliye/yıkım aşaması – inşaat sonrası olmak üzere tüm evreler için açılabilecek davalar ayrı ayrı ele alınmıştır.


 A) Riskli Yapı Tespiti Öncesinde Açılabilecek Davalar

Bu aşama, binada anlaşmazlık yaşandığında ortaya çıkar.


1) Arsa Payı Düzeltilmesi Davası

Kim açabilir?
Her malik.

Neden açılır?

  • Mevcut arsa paylarının yanlış/adaletsiz dağıtıldığını iddia eden malik tarafından
  • Kentsel dönüşümde bağımsız bölüm paylaşımı ve Salt çoğunluk hesaplamaları için çok önemlidir.

Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi

Uygulamada önemi:
Yanlış arsa payları, salt çoğunluğun belirlenmesini etkilediğinden dava stratejik öneme sahiptir.


2) Kat Mülkiyetinin Kurulmasına Yönelik Davalar

Bina henüz kat mülkiyetine geçmemişse maliklerden biri dava açabilir.

Görevli mahkeme: Asliye Hukuk
Sonuç:

  • Bağımsız bölüm değeri netleşir
  • Kentsel dönüşümde hak kaybı önlenir

 B) Riskli Yapı Tespiti Sonrasında Açılabilecek Davalar

Riskli yapı kararı alınmasıyla hukuki süreç başlar.


3) Riskli Yapı Tespitine İtiraz (Teknik İtiraz)

Kim başvurabilir?
Her malik.

Nereye yapılır?
İl Müdürlüğü – Teknik Heyet.

Süre: 15 gün içinde itiraz şarttır.

Not: Bu bir dava değildir; idari teknik incelemedir.


4) Riskli Yapı Kararının İptali Davası

Kimler açabilir?

  • Riskli yapı kararına karşı çıkan malikler
  • Bazı durumlarda kiracılar (yalnızca menfaat ihlali varsa)

Süre: Tebligattan itibaren 30 gün (İYUK’a göre)

Görevli Mahkeme:

  • Riskli yapı kararı idarece verilmişse → İdare Mahkemesi

Davada incelenenler:

  • Teknik raporun uygunluğu
  • Usule aykırılık
  • Tebligat hataları
  • Yönetmelik hükümlerine aykırılık

Pratik bilgi:
Riskli yapı kararının teknik niteliği gereği iptal oranları düşüktür; bilirkişi incelemesi gerekir.


 C) Salt Çoğunluk Kararına Karşı Açılabilecek Davalar

6306 sayılı Kanun'un en tartışmalı aşaması budur.


5) Salt Çoğunluk Kararına Karşı “Karar İptal Davası”

Kim açabilir?

  • Salt çoğunluk kararına katılmayan malik
  • Usulsüz şekilde toplantıya çağrılan malik
  • Hiç çağrı yapılmayan veya yanlış tebligat nedeniyle toplantıdan haberi olmayan malik
  • Arsa payı hesabının hatalı yapıldığını iddia eden malik

Süre:

  • Tebligattan itibaren 30 gün
  • Bu süre hak düşürücüdür; 30 gün geçtikten sonra dava açılamaz.

Görevli Mahkeme:

Asliye Hukuk Mahkemesi

İptal nedenleri (en sık görülenler):

  • Toplantı çağrısının usulsüz yapılması
  • Tebligat eksikliği veya yanlış kişiye tebligat
  • Arsa payı hesabının yanlış yapılması → salt çoğunluk sağlanmamış olabilir
  • Kararın çoğunluk tarafından kötüye kullanılması (örneğin eşitsiz bağımsız bölüm dağılımı)
  • Kararın dürüstlük kuralına veya hakkaniyete açıkça aykırı olması
  • Ortak karar defterinin usulsüz tutulması

Salt çoğunlukla alınan karar, bu nedenlerden biri varsa mahkeme tarafından iptal edilebilir.


6) Salt Çoğunluk Kararının Uygulanmasının Durdurulması (İhtiyati Tedbir Talebi)

Karar iptal davası açılırken ihtiyati tedbir talep edilebilir.
Tedbir kararı, sürecin geçici olarak durdurulmasını sağlayan en önemli hukuki araçtır.

Mahkeme hangi işlemleri durdurabilir? (Şartları varsa)

  • Hisse satış işlemlerini
  • Müteahhit ile yapılacak sözleşme imzalanmasını
  • Ruhsat süreçlerini
  • Yıkım işlemlerini
  • Projeye ilişkin geri dönüşü olmayan uygulamaları

Neden önemlidir?

Tedbir kararı verilmezse:

  • Satış işlemi sonuçlanabilir,
  • Yıkım tamamlanabilir,
  • Sözleşme imzalanabilir,

ve dava sonuçlandığında telafisi mümkün olmayan zararlar ortaya çıkabilir.


D) Salt Çoğunluk Kararından Sonra Hissesi Satışa Konulan Maliklerin Açabileceği Davalar

7) Satış İşlemine İtiraz – Rayiç Bedel Davası

Kim açabilir?

  • Salt çoğunluk kararına uymadığı için hissesi satış sürecine konu edilen malik
  • Belirlenen rayiç bedelin hatalı olduğunu düşünen malik

Süre:

  • Tebligat yapıldıktan sonra 30 gün içinde dava açılmalıdır.
  • Bu süre hak düşürücüdür. Süre geçerse dava açılamaz.

Davanın açılma nedenleri:

  • Belirlenen rayiç bedelin düşük olduğu iddiası
  • Rayiç bedelin emsal satışlara uygun belirlenmediği
  • Satış sürecinin (teklif–ihale aşamalarının) usule aykırı yürütülmesi
  • Eksik veya usulsüz tebligat yapılması
  • Değerleme raporunun objektif ve bilimsel kriterlere göre hazırlanmadığı

Görevli Mahkeme: Asliye Hukuk Mahkemesi

Bilirkişi incelemesi:

  • Zorunludur.
  • Mahkeme mutlaka SPK lisanslı gayrimenkul değerleme uzmanı ve bilirkişi heyeti aracılığıyla yeni bir rayiç bedel belirler.

Davanın sonucu ne olabilir?

  • Mahkeme yeni ve daha yüksek bir bedel belirleyebilir.
  • Usulsüzlük tespit edilirse satış işlemi iptal edilebilir veya durdurulabilir

 E) Kat Karşılığı İnşaat / Müteahhit Sözleşmeleri ile İlgili Davalar

Kentsel dönüşümde en yüksek zararın doğduğu aşama sözleşme aşamasıdır.


8) Sözleşmenin İptali veya Feshi Davası

Kim açabilir?

  • Malikler
  • Müteahhit (sınırlı durumlarda)

Neden açılır?

  • Müteahhidin işi bitirmemesi
  • Teminat mektubunun verilmemesi
  • Projenin gecikmesi
  • İnşaatın ayıplı olması
  • Sözleşme şartlarına aykırılık

Görevli mahkeme:

  • Taraflar tacirse → Asliye Ticaret
  • Değilse → Asliye Hukuk
  • Kentsel dönüşüm kapsamında bazı davalar tüketici mahkemesine de gidebilir.

9) Sözleşmenin Uygulanmasına İlişkin Teslim–Gecikme–Tazminat Davaları

  • Gecikme tazminatı
  • Eksik/ayıplı iş tazmini
  • Kira mahrumiyeti tazmini
  • Teminat mektubunun nakde çevrilmesi

Görevli mahkeme: Asliye Hukuk / Tüketici / Ticaret (taraf sıfatına göre)

Zamanaşımı: TBK’ya göre genelde 10 yıl, ayıp davalarında 5 yıl, ağır ayıpta 20 yıl.


 F) Tahliye Sürecinde Açılabilecek Davalar

Riskli yapı kararı kesinleşip tahliye süreci başlatıldığında doğar.


10) Zorunlu Tahliye İşlemine İtiraz Davası

Kim açabilir?

  • Malik
  • Kiracı
  • Sınırlı ayni hak sahibi

Süre: Tahliye kararının tebliğinden itibaren 30 gün.

Görevli mahkeme: İdare Mahkemesi.

İtiraz nedenleri:

  • Usulsüz tebligat
  • Tahliye süresinin eksik verilmesi
  • Binanın hâlâ oturuma uygun olduğu iddiası (nadiren)

11) Yıkım Kararına Karşı İptal Davası

Kim açabilir?
Her malik.

Süre: 30 gün.

Görevli mahkeme: İdare Mahkemesi.


 G) Kira Yardımı Reddine Karşı Açılacak Davalar


12) Kira Yardımı Reddine Karşı İptal Davası

Kim açabilir?

  • Malik
  • Kiracı
  • Sınırlı ayni hak sahibi

Süre: Tebligattan itibaren 60 gün (İYUK)

Görevli mahkeme: İdare Mahkemesi.

Sık reddedilme sebepleri:

  • Tahliye belgesinin eksikliği
  • İkametgâhın geç alınması
  • Yanlış IBAN/miras sorunu

 H) İnşaat Tamamlandıktan Sonra Açılabilecek Davalar


13) Ayıplı İş – Eksik İş Davaları

Kim açabilir?
Malikler.

Görevli Mahkeme: Tüketici Mahkemesi veya Asliye Hukuk.

Zamanaşımı:

  • Gizli ayıplarda 5 yıl
  • Ağır ayıpta 20 yıl

14) Bağımsız Bölüm Teslimi – Tapu Tescili Davası

Müteahhit sözleşmeye aykırı olarak:

  • Bağımsız bölümü geç teslim etmişse
  • Teslim etmemişse
  • Tapu devrine yanaşmıyorsa

Malikler bu davayı açabilir.


15) Arsa Payı Karşılığı Bağımsız Bölüm Dağılımına İtiraz Davası

Kim açabilir?
Her malik.

Neden açılır?

  • Emsal değerlerine aykırı paylaşım
  • Hakkaniyet ilkesine aykırılık

 İşbu Davaların Süreç İçindeki Kronolojik Tablosu

Aşama

Açılabilecek Davalar

Süreler

Riskli yapı öncesi

Arsa payı düzeltme, kat mülkiyeti davaları

Süre yok

Riskli yapı sonrası

Riskli yapı kararının iptali

15 gün/30 gün

Salt çoğunluk aşaması

Kararın iptali

30 gün

Salt çoğunluk kararına uymayanların hisse satış süreci

Rayiç bedel davası

30 gün

Sözleşme aşaması

Fesih, tazminat, ayıp davaları

5–20 yıl

Tahliye

Tahliye/yıkım iptal davası

30 gün

Kira yardımı

Reddin iptali

60 gün

İnşaat sonrası

Ayıp, tazminat, tapu tescil

5–20 yıl

 

Kentsel Dönüşümde Avukat Desteği Neden Çok Önemlidir?

Bugün Türkiye’de en yüksek zarar doğuran hukuki süreçlerden biri kentsel dönüşümdür.
Bir imzanın değeri milyonlarla ölçülür.

Avukat olmadan yapılan işlemlerde en sık yaşanan hatalar:

  • Müteahhitin gerçek mali gücünün araştırılmaması
  • Teminat mektubu alınmaması
  • Bağımsız bölüm dağılımının yanlış yapılması
  • Kat irtifakının/sözleşmenin eksik düzenlenmesi
  • Zorunlu sigorta hükümlerinin korunmaması
  • Arsa paylarının yanlış belirlenmesi
  • Salt çoğunluk kararının usulsüz alınması

Uzman bir kentsel dönüşüm & gayrimenkul avukatı, hem süreci hızlandırır hem de maddi kayıpları engeller.


Sonuç: Kentsel Dönüşüm Bir Risk Değil, Doğru Yönetilirse Bir Fırsattır

6306 sayılı Kanun, doğru kullanıldığında hem deprem güvenliğini sağlar hem de taşınmazların ekonomik değerini ciddi ölçüde artırır. Ancak tüm süreç teknik ve hukuki açıdan karmaşıktır.

Bu nedenle malikler; riskli yapı tespitinden sözleşme imzalanmasına, iyi müteahhit seçiminden bağımsız bölüm dağılımına, itiraz ve dava süreçlerinden kira yardımına kadar tüm aşamalarda profesyonel hukuki destek almalıdır.

Kentsel dönüşüm, doğru yönetildiğinde:

  • Güvenli yaşam alanı sağlar
  • Mülkün piyasa değerini yükseltir
  • Enerji verimliliği ve modern yaşam standartları sunar
  • Uzun vadede ekonomik kazanç oluşturur

KENTSEL DÖNÜŞÜM:  KAPSAMLI SORU – CEVAP REHBERİ


1) Kentsel dönüşüm nedir? Kapsamı hangi kanuna dayanır?

Cevap:
Kentsel dönüşüm, riskli yapıların veya riskli alanların yenilenmesi, güçlendirilmesi veya yeniden inşa edilmesini sağlayan özel bir hukuki süreçtir.
Temel dayanak: 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun ve Uygulama Yönetmeliğidir.
Bu süreçte idari işlemler, tebligatlar, müteahhit seçimi, salt çoğunluk, satış, tahliye, yıkım ve kira yardımı gibi aşamalar bulunur.


2) Bir binanın kentsel dönüşüme girebilmesi için tüm maliklerin onayı gerekir mi?

Cevap:
Hayır.
Riskli yapı tespiti için sadece bir malikin başvurusu yeterlidir.
Tüm maliklerin imzası veya oybirliği şart değildir.
Bu husus 6306 sayılı Kanun’un getirdiği en önemli kolaylıklar arasındadır.


3) Riskli yapı tespiti nasıl yapılır? Kim yapar?

Cevap:
Riskli yapı tespiti, Bakanlık tarafından lisanslandırılan kurumlar tarafından yapılır.
Süreç şöyle işler:

  1. Lisanslı firmaya başvuru
  2. Teknik inceleme ve karot alınması
  3. Rapor hazırlanması
  4. İl Müdürlüğü’ne gönderilmesi
  5. Bakanlığın riskli yapı kararı vermesi
  6. Kararın tüm maliklere tebliği

Riskli yapı kararı bina için zorunlu dönüşüm süreci başlatır.


4) Riskli yapı kararına itiraz edilebilir mi? Süresi nedir?

Cevap:
Evet.
Her malik 15 gün içinde teknik heyete itiraz edebilir.
Bu itiraz mahkemeye değil, idareye yapılır.
Teknik heyet incelemesi sonucu karar değişebilir.


5) Riskli yapı kararına karşı dava açılabilir mi?

Cevap:
Evet.
Tebligattan itibaren 30 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.
Eğer karar Bakanlık tarafından verilmişse yetkili mahkeme Danıştaydır.


6) Salt çoğunluk nedir? Nasıl hesaplanır?

Kentsel dönüşümde kritik aşamalardan biri karar yeter sayısının doğru belirlenmesidir.

2023 yılında yapılan değişiklik ile artık 2/3 çoğunluk sistemi kaldırılmış, yerine:

✔ Hisseleri oranında salt çoğunluk (%50 + 1 arsa payı)

getirilmiştir.

Bu nedenle karar alma sürecinde bağımsız bölüm sayısı değil, tapudaki arsa payı dikkate alınır.

Salt çoğunluk hangi konularda karar alabilir?

Salt çoğunluk sağlandığında tüm dönüşüm sürecine ilişkin bağlayıcı kararlar alınabilir:

  • Müteahhit seçimi
  • Sözleşme şartlarının belirlenmesi
  • Bağımsız bölüm paylaşımı
  • Dönüşüm modelinin seçilmesi (güçlendirme – yıkım – yeniden yapım)

Karara uymayan azınlık malikler ne olur?

Arsa payı bakımından salt çoğunluk sağlandığında, geriye kalan malik grubu (%50’nin altındaki tüm malik oranı) alınan karara uymak zorundadır.


7) Salt çoğunluk kararına uymayan malik ne olur?

6306 sayılı Kanun’a göre, salt çoğunlukla alınan karara uymayan malikin hissesi için özel bir satış mekanizması işletilir.

Süreç şöyle işler:

  1. Hissenin rayiç bedeli bilirkişi tarafından belirlenir.
  2. Hisse önce diğer maliklere satın almaları için teklif edilir.
  3. Malikler satın almazsa:
    • Bakanlık satın alabilir, veya
    • Hisse ihale yoluyla üçüncü kişilere satılabilir.

Bu satış zorunlu mu?

Evet. Malik bu satış sürecini tek başına durduramaz.
Ancak rayiç bedelin hatalı olduğu iddiasıyla dava açabilir.


8) Salt çoğunluk kararına karşı dava açılabilir mi?

Evet.
Karara katılmayan malik, tebligatın yapılmasından itibaren 30 gün içinde Asliye Hukuk Mahkemesi’nde iptal davası açabilir.

Davanın başlıca gerekçeleri:

  • Usulsüz toplantı (çağrı eksikliği, yanlış adres, eksik tutanak vb.)
  • Tebligat eksikliği veya usulsüz tebligat
  • Arsa payı hesabının yanlış yapılması → salt çoğunluk sağlanmamış olabilir
  • Hakkaniyete aykırı sözleşme şartları
  • Çoğunluğun hakkın kötüye kullanması (örneğin adil olmayan bağımsız bölüm dağılımı)

Önemli not:

Dava açılması süreci kendiliğinden durdurmaz.
Sürecin durması için ayrıca ihtiyati tedbir talep edilmesi gerekir


9) Müteahhit sözleşmesi nasıl hazırlanmalıdır? Nelere dikkat edilmeli?

Cevap:
Kentsel dönüşüm sözleşmesi, sıradan bir kat karşılığı sözleşmeden çok daha kapsamlı olmalıdır.

Mutlaka bulunması gereken maddeler:

  • Banka teminat mektubu
  • Gecikme cezaları
  • Bağımsız bölüm dağılımı
  • Arsa payı düzeltmeleri
  • Garanti & sigorta hükümleri
  • İnşaat standartları (deprem, yönetmelikler)
  • Hakediş & teslim süresi
  • Müteahhidin mali yeterlilik kontrolü

Avukat desteği olmadan imzalanan sözleşmeler en büyük zararlara yol açar.


10) Kentsel dönüşümde kira yardımı kimlere verilir?

Cevap:
Kira yardımı üç gruba yapılır:

  • Malikler (aylık, 18 aya kadar)
  • Kiracılar (tek seferlik taşınma yardımı)
  • Sınırlı ayni hak sahipleri (tek seferlik)

Miktarlar ilin kira düzeyine göre Bakanlık tarafından belirlenir.


11) Malik birden fazla daire için kira yardımı alabilir mi?

Cevap:
Hayır.
Malik yalnızca bir bağımsız bölüm için kira yardımı alabilir.


12) Kira yardımı reddedilirse dava açılabilir mi?

Cevap:
Evet.
Reddin tebliğinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.


13) Tahliye sürecinde kiracı veya malik tahliyeyi reddederse ne olur?

Cevap:
Riskli yapı kararı kesinleştiğinde tahliye zorunludur.
Ret halinde:

  • İdari tahliye uygulanır
  • Polis zoruyla tahliye yapılabilir
  • Tahliye giderleri malike veya kiracıya yansıtılabilir

14) Yıkım kararına karşı dava açılabilir mi?

Cevap:
Evet.
Yıkım kararı tebliğinden itibaren 30 gün içinde idare mahkemesine dava açılabilir.


15) Kentsel dönüşüm sürecinde en sık açılan dava türleri nelerdir?

Cevap:

  • Riskli yapı kararının iptali
  • Salt çoğunluk kararının iptali
  • Rayiç bedel/satış işlemine itiraz
  • Müteahhit fesih ve tazminat davaları
  • Ayıplı iş ve eksik iş davaları
  • Bağımsız bölüm tescil davası
  • Arsa payı düzeltim davası
  • Kira yardımı reddine karşı dava
  • Tahliye/yıkım iptal davaları

16) Salt çoğunluk kararına uymak istemeyen bir malik, süreci durdurabilir mi?

Cevap:
Hayır.
Ancak usulsüzlük varsa iptal davası açabilir.
Bu da süreci tamamen durdurmaz; yalnızca tedbir alınırsa geçici durabilir.


17) Kentsel dönüşümde arsa payı yanlışsa ne yapılabilir?

Cevap:
Arsa payının hatalı olduğunu düşünen malik, “arsa payı düzeltme davası” açabilir.

Bu dava:

✔ Kentsel dönüşüm süreciyle paralel olarak yürüyebilir,
✔ Kararın alınmasını hukuken durdurmaz,
✔ Ancak düzeltme yapıldığında salt çoğunluk hesabını tamamen değiştirebilir.

Neden önemlidir?

  • Arsa payları yanlışsa salt çoğunluk aslında sağlanmamış olabilir,
  • Bağımsız bölüm paylaşımı hatalı sonuçlar doğurabilir,
  • Müteahhit seçimi veya sözleşme yetkisi geçersiz hâle gelebilir.

Bu nedenle arsa payı hatası fark edildiğinde süreç beklenmeden dava açılması tavsiye edilir


18) Kentsel dönüşüm sürecinde müteahhit inşaatı tamamlamazsa maliklerin hakkı nedir?

Cevap:

  • Teminat mektubu nakde çevrilebilir
  • Sözleşmenin feshi istenebilir
  • Tazminat talep edilebilir
  • Yeni müteahhit ile anlaşma yapılabilir
  • Dava açılarak bağımsız bölümün teslimi sağlanabilir

19) Kentsel dönüşüm sürecinde kiracıların hakları nelerdir?

Cevap:
Kiracılar:

  • Tek seferlik taşınma parası alır
  • Tahliye için makul süre verilir
  • Sözleşme süresi olsa bile tahliye zorunludur
  • Yeni yapılan binada hak talep edemezler
  • Sözleşmeye göre depozito ve diğer alacaklar korunur

20) Kentsel dönüşümde “muafiyetler” nelerdir? (Harç, damga vergisi vs.)

Cevap:
6306 sayılı Kanuna göre:

  • Harç muafiyeti
  • Damga vergisi muafiyeti
  • KDV avantajı
  • Tapu işlemlerinde indirim

Mevzuat, dönüşümü teşvik etmeyi amaçlar.


21) Yeni malik kira yardımı alabilir mi?

Cevap:
Evet.
Riskli yapı kararı sonrası bağımsız bölümü satın alan yeni malik kalan süre için kira yardımı alabilir.

Şart:
“Sürenin devri” satış sözleşmesine işlenmelidir.


22) 6306 sayılı Kanun kapsamındaki davalar ne kadar sürer?

Cevap:
6306 sayılı Kanun, süreçlerde “ivedilik ilkesi” uygulanmasını öngörür.
Ancak pratikte süreler, mahkemenin iş yoğunluğu ve teknik bilirkişi incelemelerine bağlı olarak değişebilir.

Ankara için ortalama dava süreleri:

  • Riskli yapı kararının iptali: 3–8 ay
  • Salt çoğunluk kararının iptali: 6–12 ay
  • Rayiç bedel / satış sürecine ilişkin davalar: 4–10 ay
  • Kira yardımı reddine karşı dava: 3–6 ay

Bilirkişi incelemeleri, özellikle Çankaya ve Yenimahalle’de sürelerin uzamasına neden olabilir.


23) Kentsel dönüşüm sürecinde avukat tutmak gerekli midir?

Cevap:
Evet, kesinlikle gereklidir. Çünkü kentsel dönüşüm, teknik, mali ve hukuki olarak çok katmanlı bir süreçtir.

Bir avukatın müdahalesinin kritik olduğu alanlar:

  • Sözleşme hataları (milyonlarca TL kayıp doğurabilir)
  • Arsa payı hesabının yanlış yapılması
  • Müteahhidin mali yeterliliğinin araştırılmaması
  • Salt çoğunluk kararlarının usulsüz alınması
  • Tahliye / yıkım tebligatlarında usulsüzlükler
  • Kiracıların haklarının korunamaması
  • Hak düşürücü sürelerin kaçırılması
  • Satış–rayiç bedel süreçlerinin yanlış yönetilmesi

Kentsel dönüşüm, bir apartmanın kendi başına yürütebileceği basit bir işlem değildir.
Yanlış alınan tek bir karar bile süreci tamamen çıkmaza sokabilir.


24) Kentsel dönüşümde en sık yapılan hatalar nelerdir?

Cevap:

  • Sözleşmenin avukatsız imzalanması
  • Müteahhidin mali yeterliliğinin araştırılmaması
  • Teminat mektubu alınmaması
  • Salt çoğunluk (arsa payı %50+1) hesabının yanlış yapılması
  • Tahliye tebligatlarının usulsüz olması
  • Arsa payı hatalarının fark edilmemesi
  • Kira yardımı başvurularının eksik veya geç yapılması
  • Satış (hisse devri) sürecine geç kalınması
  • Ortak karar defterinin usulsüz tutulması
  • Bilirkişi raporlarının zamanında denetlenmemesi

Bu hatalar, özellikle Ankara’da kentsel dönüşüm davalarının büyük bölümüne konu olmaktadır.


25) Bir malik süreçte hiç imza atmazsa ne olur?

Cevap:
Süreç durmaz.
Kentsel dönüşüm, artık oybirliğine değil salt çoğunluğa (%50+1 arsa payı) bağlıdır.

Salt çoğunluk sağlanmışsa:

  • Karşı çıkan veya imza atmayan malikin hissesi satış sürecine girebilir,
  • Tahliye işlemleri yapılabilir,
  • Yıkım gerçekleştirilebilir,
  • Müteahhit seçimi ve sözleşme süreci devam eder.

Hiçbir malik, süreci tek başına engelleyemez.
Karşı çıkan malik yalnızca dava açabilir; o da süreci ancak mahkemeden tedbir çıkarabilirse durdurabilir.


 

Etiketler


whatsapp Telefon Mail tr-flag en-flag ru-flag ar-flag fa-flag