İkamet izni olmayan yabancı çocukların Türkiye’de okula kaydı nasıl yapılır? Yasal süreç, gerekli belgeler ve uygulamadaki örnekleri bu yazıda bulabilirsiniz.
Giriş
Türkiye, zorunlu eğitim hakkını 6–17 yaş arasındaki çocuklar için öngörmektedir. Bu kapsama yabancı uyruklu çocuklar da dahildir. Ancak, özellikle ikamet izni olmayan yabancı çocukların okula kayıt süreçleri birçok aile için belirsizliklerle doludur. Bu yazıda, 18 yaş altı yabancı çocukların Türkiye’de okul kaydı hakkını hukuki ve fiili açıdan ele alacağız; hangi kanunlar devrede, uygulamada ne tür zorluklar yaşanıyor ve çözüm önerileri nelerdir — hepsini bulacaksınız.
1.1. Milli Eğitim Mevzuatı ve Yabancı Öğrencilerin Kayıtları
Milli Eğitim Bakanlığı’nın 2014 tarihli “Yabancılara Yönelik Eğitim-Öğretim Hizmetleri Genelgesi” ile birlikte, ikamet izni olmayan veya yabancı kimlik numarası edinemeyen çocuklar için “yabancı tanıtma belgesi” düzenlenerek kayıt altına alınmaları öngörülmüştür.
Ayrıca, MEB Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği ve MEB Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği hükümlerine göre, yabancı öğrencilerin kayıtları için ikamet izni belgesi aranmakta; fakat geçici koruma altındaki veya vatansız durumda olan çocuklar için istisnai hükümler uygulanmaktadır.
1.2. Yabancı Uyruklu Çocukların Zorunlu Eğitim Hakkı
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 42. maddesi uyarınca, “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz.” Bu hüküm, yalnızca Türk vatandaşlarını değil, Türkiye’de yaşayan tüm çocukları kapsar. 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu da bu hakka paralel düzenlemeler içermektedir.
1.3. Eğitim Vizesi, Öğrenci İkamet İzni ve İstisnalar
Normal şartlarda, yabancı öğrencilerin Türkiye’ye gelirken öğrenim amaçlı vize alması ve ardından öğrenci ikamet izni başvurusu yapması gerekir. Ancak, Geçici Koruma Yönetmeliği ve Çocuk Hakları Sözleşmesi hükümlerine göre, mülteci ve sığınmacı statüsündeki çocuklar için bu şartlar aranmaz. Onların eğitim hakkı, uluslararası koruma statüsü kapsamında doğrudan güvence altına alınır.
Uygulamada bazı okul yöneticileri, mevzuattaki istisnai hükümlerden haberdar olmadıkları için ikamet izni olmayan yabancı çocukların kaydını reddedebilmektedir. Bu durum, özellikle geçici koruma altındaki çocukların eğitim hakkının kullanımında sorun yaratmaktadır.
Yurtdışından gelen öğrenciler için MEB Denklik Yönetmeliği uygulanır. Öğrencinin aldığı eğitimin Türkiye’de hangi sınıfa denk olduğu, il veya ilçe milli eğitim müdürlüklerindeki denklik komisyonları tarafından belirlenir. Gerekli görüldüğünde seviye tespit sınavı yapılır.
Gerekli Evraklar
Eğitim Tedbiri Davası: Çocuğun Eğitim Hakkının Güvencesi
5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu’nun 5. maddesi, çocuğun korunması için mahkemece alınabilecek tedbirleri düzenler. Bunlardan biri de “eğitim tedbiri” dir.
Her çocuk, milliyetine ve ikamet durumuna bakılmaksızın eğitim hakkına sahiptir. Türkiye’de ikamet izni olmayan yabancı uyruklu çocuklar da bu haktan yararlanır. Ancak uygulamada karşılaşılan engellerin aşılması için hem idari başvuruların hem de gerekirse eğitim tedbiri davasının kullanılabileceği unutulmamalıdır.
Çocuğun üstün yararı her şeyin üzerindedir; hiçbir çocuk eğitimden mahrum bırakılamaz.
1. İkamet izni olmayan yabancı çocuklar Türkiye’de okula kayıt olabilir mi?
Evet. Türkiye’de eğitim hakkı, ikamet izni olsun ya da olmasın tüm çocuklara tanınmıştır. Ancak bazı okullar ek belgeler talep edebilir. Bu durumda İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne başvurulmalıdır.
2. Çocuğumun ikamet izni yoksa okul kaydı için hangi belgeler gereklidir?
Genellikle pasaport veya pasaport yerine geçen belge, biyometrik fotoğraf, adres beyanı ve varsa önceki okul belgeleri yeterlidir. Öğrenci ikamet izni başvurusu ise süreci kolaylaştırır. Tüm bunlar yok ise alanında uzman avukat yardımıyla dava açılmalı ve 18 yaş altı çocukların okul kaydı yapılmalıdır.
3. Çocuğum yabancı uyruklu, Türkiye’de daha önce eğitim görmedi. Hangi sınıfa başlayacak?
Bu durumda MEB Denklik Komisyonu tarafından inceleme yapılır. Çocuğun yaşı ve eğitim geçmişine göre uygun sınıf belirlenir. Gerekirse seviye tespit sınavı uygulanır.
4. Okul yönetimi çocuğumu kayıt etmeyi reddederse ne yapabilirim?
Öncelikle gerekçeli ret yazısı talep edilmelidir. Ardından İl/İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü’ne başvuru yapılabilir. Sorun devam ederse, Alanında uzman bir avukat aracılığıyla dava açılarak çocuğun eğitim hakkı güvence altına alınabilir.
5. Eğitim tedbiri davası nedir?
Çocuk Koruma Kanunu kapsamında düzenlenen eğitim tedbiri, mahkeme kararıyla çocuğun okula kaydının yapılmasını ve eğitim hakkının korunmasını sağlar. Özellikle kayıt reddi durumlarında ailelerin başvurabileceği en etkili hukuki yoldur.
6. Yabancı öğrenciler devlet okullarına ücretsiz kayıt yaptırabilir mi?
Evet. Zorunlu eğitim çağındaki yabancı öğrenciler, Türk vatandaşlarıyla aynı haklara sahiptir ve devlet okullarına ücretsiz kayıt yaptırabilirler. Özel okullarda ise ücret ödenmesi gerekir.
7. Çocuğumun Türkçe bilmemesi kayıt için engel mi?
Hayır. Türkçe bilmeyen yabancı öğrenciler için uyum sınıfları ve Türkçe destek kursları açılabilmektedir. Dil yetersizliği, kayıt reddi için gerekçe olamaz.
8. Türkiye’de doğan yabancı çocukların okul kaydı nasıl yapılır?
Türkiye’de doğmuş ancak vatandaşlık almamış çocukların da eğitim hakkı vardır. Doğum belgesi, pasaport veya geçici kimlik ile okul kaydı yapılabilir.
9. Mülteci veya geçici koruma altındaki çocukların okul kaydı farklı mı?
Evet, fakat daha kolaydır. Geçici Koruma Yönetmeliği kapsamında bu çocuklardan ikamet izni şartı aranmaz, geçici koruma kimlik belgesi yeterlidir. Ancak 18 yaş altı çocuğun ailesinin yasal kalışhakkı veya kimliği yok ise süreç mahkemede dava açılarak ilerlemektedir.
10. Özel okullara kayıt için farklı bir prosedür var mı?
Evet. Özel okullar, MEB düzenlemelerine ek olarak kendi iç yönetmeliklerine göre hareket edebilir. Genellikle pasaport, ikamet belgesi ve mali yeterlilik belgeleri talep edilir.
11. Çocuğum lise çağında ama hiç eğitim görmedi. Okula başlayabilir mi?
Evet. Çocuk yaşı ne olursa olsun zorunlu eğitim çağında ise kayıt hakkına sahiptir. MEB denklik ve seviye tespit işlemleriyle uygun sınıfa yerleştirilir.
12. Okul kaydı sırasında tercüman desteği alınabilir mi?
Evet. İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri veya sivil toplum kuruluşları aracılığıyla tercüman desteği sağlanabilmektedir. Bu destek özellikle velilerin belgeleri anlaması ve süreci takip etmesi için önemlidir.
13. Okula kayıt için sağlık sigortası şart mı?
İlkokul ve ortaokul düzeyinde kayıt için sağlık sigortası çoğunlukla aranmaz. Ancak öğrenci ikamet izni başvurularında sağlık sigortası belgesi istenebilir.
14. Eğitim hakkı engellenirse hangi uluslararası yollar kullanılabilir?
Türkiye’nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi çocuğun eğitim hakkını korur. Ulusal yollar tüketildikten sonra uluslararası başvuru yolları da mümkündür.
