Türkiye’de geçici koruma statüsü (GKKB), 2011 sonrası kitlesel göç akını nedeniyle uygulanan insani ve geçici bir mekanizmadır. Ancak uzun yıllardır Türkiye’de yaşayan; iş kuran, eğitim alan, yatırım yapan ve aile birliği kuran çok sayıda Suriyeli için geçici korumadan çıkıp düzenli ikamet iznine geçme ihtiyacı doğmuştur.
Bu rehberde, geçici koruma kimlik sahiplerinin hangi şartlarda, nasıl ve hangi hukuki yollarla ikamet iznine geçebileceği ayrıntılı biçimde ele alınmaktadır.
Geçici koruma statüsünden doğrudan ikamet iznine geçiş kanunda açıkça düzenlenmemiştir; ancak uygulamada mümkün olan yollar vardır.
Geçiş üç şekilde olabilir:
Göç İdaresi, bazı durumlarda kişinin geçici korumasını sonlandırarak ikamet iznine geçişe izin verebilir. Bu tamamen takdir yetkisine bağlıdır.
İdarenin reddi durumunda mahkeme, kişinin durumunu değerlendirerek ikamet izninin verilmesine karar verebilir.
Bazı hallerde kişinin geçici koruma statüsünü sonlandırmadan önce ikamet izni başvurusunun değerlendirilmesi mümkündür (özel durumlar).
Geçici koruma sahiplerinin uygulamada en çok geçtiği ikamet izinleri şunlardır:
Aşağıdaki gerekçelerden biri varsa verilebilir:
Aile birleşimi varsa en güçlü geçiş yoludur:
Geçici koruma statüsünden çıkış sonrası en pratik ve en güvenli yöntemlerden biridir. Ancak çok katı kuralları vardır. Herkese insani ikamet izni verilmemektedir.
Uygulamada verilen başlıca gerekçeler:
Çalışma izni alan kişi ikamet iznine eşdeğer bir statü elde eder. Bu yol, geçici korumadan çıkış için pratik ve sonuç veren yöntemlerden biridir. Ancak kişinin çalışacağı şirketin durumu detaylı değerlendirilmelidir.
Göç İdaresi Başkanlığı geçiş sürecini değerlendirirken şu kriterlere bakar:
1. Kamu Düzeni – Güvenlik Riski Olmaması
2. Kişinin Türkiye’de Düzenli Bir Hayata Sahip Olması
Belirtilen belgelerin olması kişinin yararına olacaktır.
3. Muvafakat ve Adres Kaydı
Adrese dayalı sistem (AKS) zorunludur.
4. Belgelerin Gerçekliği ve Tutarlılığı
Göç İdaresi bu konuda çok sıkı inceleme yapar.
Aşağıda uygulamasına göre adım adım resmi süreç anlatılmıştır:
Kişi ilk olarak ikamet iznine geçmek istediğini bildirir. Kişinin durumu detaylı değerlendirilir ve başvuru öncesi gerekli ön araştırmalar yapılır.
Evraklar:
Ön değerlendirme sonrası kişinin avukatı veya avukatla birlikte kişi başvuruyu gerçekleştirir. Bu durum avukat tarafından kişinin dosya durumuna göre değerlendirilir. Ancak kişinin durumu, talepleri, dosyası ayrıntılı incelenmelidir. Göç İdaresi Başkanlığı şunlara bakar:
Bu aşamada dosya il göç komisyonuna da gidebilir.
En çok kabul gören gerekçeler:
1. Aile birliği (Türk vatandaşı eş/çocuk)
2. Eğitim
3. Yatırım – taşınmaz – finansal yeterlilik
4. Sağlık – kronik hastalıklar
5. Hassas gruplar (yetimler, kadınlar, engelliler)
Bunlar dışındaki kişilerin durumları alanında uzman avukat tarafından değerlendirilmelidir.
Kişilerin dosya durumuna göre yapılan başvurularda bazı dosyalarda ilk başvuruda reddedilir. Ret halinde iki yol vardır:
İlin göç idaresine yapılır. Ancak uygulamada karar değişikliği çok azdır. Pratikte tavsiye edilmez.
İtirazın içeriği:
Ret kararı iptal davasına tabidir. Kişi red kararı sonrası 60 gün içinde dava açma hakkına sahiptir. Belirtilen süre geçtikten sonra dava açma hakkı kaybedilir, dava açılsa dahi mahkeme tarafından süre yönünden red kararı verilebilir.
Dava dilekçesinde:
Gerekçe olarak oluşturulabilir. Ancak bu gerekçeler kişiden kişiye göre değişiklik göstermektedir. Kişinin durumu ve talebi mahkemeye doğru şekilde iletilmelidir.
1. Türk Vatandaşı ile Evlilik / Çocuk
En kolay geçiş yoludur. Çocuk Türk vatandaşı ise süreç daha da hızlanır.
2. Yatırım – Taşınmaz Alımı
Bu durum Suriye dışında başka ülke vatandaşlığı olan Suriyeliler için geçerlidir. Yani çifte vatandaş olan Suriyelileri kapsamaktadır.
3. İş Kurma / Çalışma İzni
Çalışma izni birçok ilde otomatik geçiş sağlar. Kişi adına şirket kurulacaksa şirket kurulumunun doğru yapılması önemlidir.
4. Sağlık Durumu
Kronik hastalıklar – uzun tedaviler kabul sebebidir. Ancak her hastalık kabul edilmez.
Aşağıdaki kodlar geçişi engeller veya zorlaştırır:
Bu kodların kaldırılması için ayrı bir dava / idari başvuru yapılması gerekir. Tahdit kodları nedeniyle ikamet izni başvuruları red ile sonuçlanabilmektedir.
1. Geçici koruma kimlik sahipleri Türkiye’de ikamet iznine geçebilir mi?
Evet. Kanunda açık bir “otomatik geçiş” hükmü olmasa da idarenin takdir yetkisi ve mahkeme kararları sayesinde belirli şartları sağlayan kişiler ikamet iznine geçebilir. En çok tercih edilen yollar aile ikameti, insanî ikamet, taşınmaz alımı (çifte vatandaşlı Suriyeliler için) , çalışma izni ve uzun süreli ikamet gerekçeleridir.
2. Geçici korumadan ikamet iznine geçiş için pasaport gerekli mi?
Kısa dönem ve aile ikametinde pasaport zorunludur.
Ancak insanî ikamet izni için pasaport zorunlu değildir; Geçici Koruma Kimlik belgesi yeterli kabul edilir. Göç İdaresi dosya bazında değerlendirme yapar.
3. Türk vatandaşı ile evliyim. İkamet iznine geçebilir miyim?
Evet. Aile birliği en güçlü geçiş nedenidir. Türk vatandaşı eş veya Türk vatandaşı çocuğa sahip olmak, dosyanın kabul şansını ciddi şekilde artırır. Ancak Türkiye’ye yasal giriş önemlidir.
4. Türk vatandaşı çocuğum var. Bu durum geçiş sürecimi güçlendirir mi?
Evet. Hem Göç İdaresi hem Mahkemeler“çocuğun üstün yararı” prensibi nedeniyle geçişi genellikle kabul etmektedir. Ancak kişinin Türkiye’ye girişi ve Türkiye’ye geldikten sonraki başvuru- mülakat süreci önemlidir.
5. Taşınmaz (konut) satın almam ikamet iznine geçiş için yeterli midir?
Taşınmaz alımı kısa dönem ikamet için bir neden olabilir; ancak tek başına otomatik kabul edilmez.Taşınmazın fiyatı, ödemenin doğruluğu ve kişinin düzenli gelir durumu değerlendirilir. Bunun yanı sıra sadece çifte vatandaş olan Suriyeliler için geçerlidir.
6. Çalışma izni almam ikamet geçişini sağlar mı?
Çalışma izni, ikamet izni ile eşdeğer bir statü sağlar.
Geçici koruma sahipleri için çalışma izni en etkili geçiş yollarından biridir.Ancak kişinin Türkiye’ye girişi, pasaport içeriğindeki mühürler önemlidir.
7. İstanbul, Ankara, Bursa, Antalya gibi büyük şehirlerde geçiş daha mı zor?
Evet. Özellikle İstanbul ve Bursa gibi yoğun illerde geçici korumadan ikamet iznine geçiş daha sıkı denetlenir. Ancak aile birliği, eğitim, sağlık gibi güçlü gerekçeler varsa geçiş mümkündür. Kişinin dosya durumuna göre uygunluk değerlendirilir.
8. Geçici korumam devam ederken ikamet iznine başvurabilir miyim?
Evet, başvurabilirsiniz. Ancak ön değerlendirme ve ön araştırmanınn yapılması gerekir. Aksi halde hatalı işlemde ve sistem sorgusundaki bilgilerden kaynaklı başvuru sırasında deport kararı ile karşılaşabilirsiniz.
İdare duruma göre:
9. Geçici koruma ikamet iznine geçince tamamen sona erer mi?
Evet. Kişi ikamet iznine geçtiğinde geçici koruma statüsü sona erdirilir.
10. İkamet izni başvurusu reddedilirse deport edilir miyim?
Genellikle hayır. Ret kararı → itiraz + dava yolu vardır.
Red tek başına deport sebebi değildir. Bunun yanı sıra kişinin durumu uygunsa yapılacak işlemlerle ikamet izni red kararı sonrası dahi geçici koruma aktif halde devam ettirilebilir. Bu durum kişiden kişiye farklılık gösterir.
11. Ret halinde ne kadar sürede itiraz edebilirim?
12. Mahkeme ikamet izni verebilir mi?
Mahkeme kararın hatalı olup olmadığını değerlendirir.
Mahkeme:
gerekçeleriyle Göç İdaresinin ret kararını iptal edebilir.
13. 10 yıldır Türkiye’de yaşıyorum. Bu durum geçiş için avantaj sağlar mı?
Evet. Uzun süreli ve düzenli ikamet, geçiş için kriterlerden biridir. Ancak tek başına yeterli değildir.
14. Hangi ikamet izinlerine geçiş yapılabilir?
En yaygın geçiş türleri:
15. Turizm amaçlı kısa dönem ikamet izni için geçiş yapılabilir mi?
Evet, ancak çok zordur. Turizm gerekçesi idare tarafından en az kabul edilen başvurudur.
16. Sağlık sorunları ikamet iznine geçiş için yeterli bir gerekçe midir?
Evet. Kronik hastalık, uzun tedavi süreçleri, ülkesine dönememe riski gibi sağlık nedenleri kabul edilen güçlü gerekçelerdendir. Her hastalık için geçerli olmadığı unutulmamalıdır.
17. Engelli bireyler için geçiş daha kolay mı?
Evet. Hassas gruplar (engelli, kimsesiz, kadın, çocuk) için Göç İdaresi daha esnek davranabilir.
18. Öğrenci ikametine geçebilir miyim?
Evet. MEB onaylı bir okul veya üniversiteye kayıt varsa öğrenci ikamet izni verilebilir.
19. Eğitim kursları öğrenci ikameti için kabul edilir mi?
Sadece MEB onaylı kurumlar kabul edilir. Bireysel kurslar geçerli değildir.
20. Gelir belgesi gerekli midir?
Aile ve kısa dönem ikamette maddi yeterlilik zorunludur. Asgari ücret düzeyinde aylık gelir göstermek gerekir.
21. Adres kaydı zorunlu mu?
Evet. AKS’de kayıtlı ve belgeli bir adresiniz olmak zorundadır.
22. Hangi tahdit kodları geçişi engeller?
Aşağıdaki kodlar geçişi çok zorlaştırır veya imkânsız hale getirir:
Bu kodlar için ayrı bir kaldırma süreci gerekir.
23. Evimde kayıtlı başka kişiler varsa ikamet başvurum reddedilir mi?
Evet, risklidir. Göç İdaresi evde kapasite aşımı veya sahte adres şüphesi olması hâlinde red verebilir.
24. Ev sahipliği (kira değil tapu) geçişi kolaylaştırır mı?
Evet.
Tapu, istikrar göstergesi olarak kabul edilir ve değerlendirmeyi olumlu etkiler. Çifte vatandaşlığı olan Suriyeliler geçerlidir.
25. Eski bir ikamet izni ihlalim veya vizesiz kalışım varsa geçiş mümkün mü?
Dosya bazlı değerlendirilir.Ama ciddi ihlaller, geçişi zorlaştırabilir..
26. Geçici koruma statüm varken yurt dışına çıkabilir miyim?
Geçici Koruma Kimlik Belgesi ile yurt dışına çıkış kural olarak yasaktır.
27. İkamet iznine geçince yurt dışına çıkabilir miyim?
Evet.
İkamet izni aldıktan sonra yurt dışı çıkış – giriş serbesttir.
28. İkamet iznine geçtikten sonra vatandaşlık başvurusu yapabilir miyim?
Evet, ancak:
İkamet türüne ve süreye bağlıdır.
Kısa dönem ikamet tek başına vatandaşlık süresi oluşturmaz.
Aile veya uzun dönem ikametler avantajlıdır.
29. Aile ikamet izni için evliliğin sahte olup olmadığı nasıl incelenir?
Göç İdaresi:
gibi yöntemlerle evliliğin gerçekliğini denetler.
30. Başvuru ücreti ödenir mi?
Geçiş türü ve ülke vatandaşlığına göre harç ve kart bedeli ödenir.
İnsanî ikamet izninde çoğu zaman harç alınmaz.
31. Başvurular ne kadar sürede sonuçlanır?
Şehre göre değişir:
32. Geçici koruma iptal edilirse ikamet iznine başvuru yapabilir miyim?
Evet, koşullar varsa insanî ikamet üzerinden başvuru yapılabilir.
33. Avukatla başvuru yapmak kabul ihtimalini artırır mı?
Kesin sonuç garantisi yoktur; fakat:
gibi kritik aşamalarda avukat desteği başarı oranını çok yükseltir.
34. Mahkeme kararıyla geçiş mümkün mü?
Evet. Mahkeme değerlendirme yapar.
35. Keleş Hukuk bu süreçte nasıl yardımcı olur?
alanlarında tam kapsamlı danışmanlık sunmaktasınız.
