Aile İkamet İzni Başvurusunun Reddi ve İptali: Kapsamlı Rehber

Aile ikamet izni (yani yabancı bir kişinin, Türkiye’de yasal olarak bulunan eş/ailesi aracılığıyla ikamet hakkı elde etme başvurusu) birçok kişi için “aile birliği hakkı”nın somut aracıdır. Ancak Göç İdaresi başvuruyu reddettiğinde, hem kişinin Türkiye’de yasal kalışı tehlikeye girer hem de ailesel bağlar riske girer. Bu nedenle reddin sebeplerini iyi anlamak, itiraz ve iptal yollarını bilmek, yeniden başvuru stratejisi geliştirmek çok kritik hale gelir.

Bu yazıda:

1. Aile ikamet izninin teorik ve yasal altyapısını inceleyeceğiz,
2. Red kararı verilebilecek sebepleri ayrıntılı şekilde ele alacağız,
3. İtiraz ve iptal yollarını dokümanlarla ve stratejilerle anlatacağız,
4. Başarılı bir dava ya da tekrar başvuru için taktik öneriler sunacağız.

II. Aile İkamet İzni: Yasal Temeller, Şartlar ve Süreler

1. Yasal Kaynaklar

• 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (YUKK)
• Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun Uygulama Yönetmeliği
• Göç İdaresi Başkanlığı’nın ikamet izni yönetmelikleri ve genelgeleri

2. Kimler Başvurabilir?

YUKK m. 34 hükmü uyarınca, aile ikamet izni başvurusunda bulunabilecekler:

• Türk vatandaşı ile evli yabancı eş
• Türkiye’de ikamet izinlerinden birine sahip yabancı ile onun yabancı eşi/çocuğu
• Mavi Kart sahibi ile onun ailesi
• Bazı özel statüler (istisnai düzenlemeler)

Ancak her durumda, “destekleyici” olarak adlandırılan kişinin (Türk eş veya Türkiye’de yasal statüde bulunan kişinin) belirli şartları taşıması ve başvuran kişiyle fiili aile birliği bağını kurabilecek olması gerekir.

3. Gerekli Şartlar

Aile ikamet izni verilmesi için hem destekleyici (ailenin fertlerinden biri) hem de başvuran kişi belli şartları sağlamalıdır. Temel şartlar aşağıda özetlenmiştir:

Şart Kategorisi	Destekleyici İçin Gerekli Şartlar	Başvuran İçin Gerekli Şartlar
Gelir / Geçim & Barınma	Yeterli gelir; maaş bordrosu, vergi beyanı; destekleyicinin SGK durumunun uyumlu olması; barınma yerinin uygun olması	Başvuran kişinin veya aile fertlerinin maddi imkân beyanı
Sağlık Sigortası	Tüm aile fertlerini kapsayan geçerli sağlık sigortası	Sağlık sigortası ibrazı
Adli Sicil / Suç Geçmişi	Son 5 yıl içinde aile düzenine karşı suçlar gibi ağır suçlardan hüküm giymemiş olmak (kesinleşmiş karar)	Başvuranın sabıka kaydı durumu değerlendirilir
Evliliğin Samimiyeti / Ortak Yaşam	Evlilik yalnızca ikamet izni amacıyla değil; fotoğraflar, banka ortak hesaplar, gider paylaşımı vb. deliller	Destekleyiciyle birlikte yaşama niyeti, delillerin sunulması
Pasaport / Vize Durumu	–	Pasaportun geçerlilik süresinin başvuru süresinden belli bir süre daha uzun olması; vize muafiyeti süresinin aşılmamış olması
Diğer Yasal Engel Olmaması	–	Hakkında sınır dışı kararı bulunmaması, Türkiye’ye giriş yasağı olmaması

Bu şartlar karşılanmadığında Göç İdaresi başvuruyu reddedebilir.

4. İzin Süresi ve Yenileme

• Aile ikamet izni en fazla 3 yıl süreyle verilir; ancak destekleyicinin ikamet izni süresi, bu süreyi aşamaz.
• Süre dolmadan önce (genellikle son 60 gün içinde) yenileme başvurusu yapılmalıdır. Aksi hâlde başvuru reddedilebilir.
• Yenileme başvurularında da ilk başvuruda olduğu gibi şartların güncel olarak sağlanması gereklidir.

III. Aile İkamet İzni Reddi: Sebep Analizi

Aşağıda, pratikte sık karşılaşılan reddi sebepleri detaylı biçimde inceliyoruz:

1. Şartların Yerine Getirilmemesi

Belki de en yaygın red sebebi budur. Destekleyicinin gelir şartı, sigorta durumu, barınma şartları gibi hususlar yeterince ispat edilememiş olabilir. Örneğin:

• Maaş bordrosu veya vergi levhası eksik / resmi değil
• Adresin kiralık/ev sahibi ile uygun belgelenmemesi
• Sağlık sigortasının kapsamının yeterli olmaması
• Destekleyicinin SGK (sigortalılık) durumunun belirsiz olması

2. Usul ve Belgelerde Eksiklik / Hata

Başvuru dosyasında usul hataları, eksik evraklar ya da belgelerde uyumsuzluklar reddin temel gerekçelerinden olabilir. Örnekler:

• Apostil / noter onaylı çeviri işlemlerinin unutulması
• Pasaport sayfaları, giriş çıkış vizeleri fotokopilerinin eksik sunulması
• Biometrik fotoğraf şartlarına uygun olmaması
• Form ya da dilekçede imza, tarih hatası
• Başvuru süresinin geçmesi (yenilemede ya da ilk başvuruda geç kalınması)

3. Evliliğin veya Aile Birliğinin Samimiyeti Konusunda Şüphe

Göç idareleri / valilikler, evliliğin gerçek amacının “ikamet izni almak” olup olmadığını araştırır. Özellikle kısa süre sonra boşanma, farklı şehirlerde ayrı ikamet, banka hesaplarının ayrılığı gibi hususlar risk teşkil eder. Sahte evlilik tespiti ret sebebidir.

4. Kamu Düzeni / Güvenliği Gerekçeleri

İdare, kişi hakkında geçmişte sabıka kaydı, kamu düzenine karşı hareket iddiaları, güvenlik riski gibi hususları gündeme getirebilir. Bu durumda red gerekçesi “kamu düzeni / kamu güvenliği” olabilir.

5. Sağlık Durumu ve Kamu Sağlığı Tehdidi

Bulaşıcı hastalıklar ya da toplum sağlığını tehlikeye düşürecek durumlardaki başvurular ret edilebilir. Ayrıca başvuru sahibinin sağlık sigortası şartını yerine getirmemesi de red sebebidir.

6. Vize / İkamet Süresi İhlali / Yasa Dışı Kalış Durumu

Vize süresi dolmuş, vize muafiyet süresi aşılmış ya da kişi kaçak durumda başvuru yapmışsa, bu durum ret gerekçesi olarak ileri sürülebilir. Ayrıca geçmişte sınır dışı kararı veya Türkiye’ye giriş yasağı varsa bu da engel teşkil eder.

7. Başvurulan İzin Türünün Uygun Olmaması

Kimi zaman kişi, sahip olduğu statüye uygun olmayan bir ikamet türü için başvuru yapar. Örneğin, öğrenci ikamet izni sahibinin aile ikamet izni için başvuru yapması gibi bir yanlış yönelim. Böyle durumlarda ret kararı verilebilir.

8. Harç / Ücret Ödemesi Eksikliği

İkamet harcı ve kart bedeli ödemesi yapılmamış ya da dekont sunulamamışsa başvuru reddedilebilir.

9. Süre Aşımı: Yenileme Geç Başvuru

Aile ikamet izni yenileme başvurusu son 60 gün içinde yapılmazsa ya da başvuru süresi dolduktan sonra yapılırsa ret olasılığı ciddi oranda artar.

IV. Red Kararına Karşı Hukuki Yollar: İtiraz, Dava ve Stratejiler

Red kararı, idari işlem niteliğindedir. Bu yüzden hukuki yollarla bu karara karşı çıkarılabilir. Aşağıda bu yolları adım adım inceliyoruz:

1. İdari İtiraz

• Ret kararı başvuru sahibine yazılı olarak tebliğ edilir. Kararın tebliğinden itibaren 30 gün içinde idareye (Göç İdaresi / İl Göç Müdürlüğü) ya da işlemi veren kuruma yazılı itiraz edilebilir.
• İtiraz dilekçesinde; karar numarası, tebliğ tarihi, reddin hukuki ve fiili gerekçeleri (neden hukuka aykırı olduğu), ek deliller, kimlik bilgileri yer almalıdır.
• Ancak itiraz, kararı veren idarenin kendi iç denetimini yapmasına yöneliktir; idare itirazı kabul edebilir ya da ret edebilir. İtiraz süreci dava süresini durdurmaz.
• İtiraz reddedilirse ya da cevap verilmezse, yargı yoluna geçilebilir.
• Ancak sürelerin dikkatli takip edilmesi gerekir. Aksi halde dava açma hakkı süre yönünden kaybedilebilir.
• Uygulamada itiraz usulü pek sonuç doğurmamakta ve vakit kaybıdır. Bunun nedeni kararı evren kuruma itiraz edilmesidir. İlgili kuruma itiraz edildiğinde karar pratikte pek değişmemektedir.

2. İptal Davası

Red kararına karşı esaslı itiraz, iptal davasıdır:

• Süre: Kararın tebliğinden itibaren 60 gün içinde, başvuru sahibi yetkili Mahkemeye dava açmalıdır.
• Yürütmenin durdurulması talebi: Davacı; ret kararının uygulanmasını geçici olarak durdurmasını isteyebilir. Eğer yürütme durdurulursa, dava sonuçlanana kadar kişi Türkiye’de kalmaya devam edebilir.
• Dilekçe içeriği: Kararın sayısı, tarihi, tebliğ tarihi, idarenin gerekçeleri, davacının savunmaları, deliller, tanık beyanları, fotoğraf, banka hesapları, ikamet adresi, evlilik belgesi, ortak belgeler vb.
• Savunma stratejileri:
  • İdarenin gerekçesini açıkça çürütmek,
  • Eksik şartları gidererek deliller sunmak,
  • Benzer emsal mahkeme kararlarını göstererek hukuka uygunluğunu savunmak,
  • Yürütmenin durdurulması talebinde bulunarak ret kararının uygulanmasını askıya almak.

3. İstinaf veya Temyiz Başvuruları

• Mahkeme kararı leh veya aleyhe sonuçlansa bile,  30 gün içinde Üst Mahkeme’ye (istinaf) başvurma imkânı vardır (istisnai durumlar hariç).
• Bazı kararlar temyiz yoluyla da incelenebilir (hukuk normlarına uygunluk açısından).

4. Dava Aşamasında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Süreler çok kritiktir: 60 günlük dava süresi ya da 30 günlük itiraz süresi kaçırılırsa, başvuru usulen reddedilir.
• Yürütmenin durdurulması kritik: Dava sürecinde karar uygulanırsa, kişi Türkiye’de kalamayabilir. Yürütmenin durdurulması talebi, savunmada özel dikkat gerektirir.
• Delil yükü: Davacı, reddin hukuka aykırı olduğu konusunda yeterli delil sunmalı; mahkeme dosyasına güçlü belgeler eklenmeli.
• Hukuki temsil: Alanında uzman bir idare hukuku / yabancılar hukuku avukatı ile ilerlemek başarı ihtimalini artırır.
• Makul süre beklentisi: Mahkeme süreci uzun olabilir; sabırlı ve takipçi olmak gerekir.

V. Red Kararı İptali Halinde Ne Olur? Yeniden Başvuru Stratejisi

1. Ret Kararının İptali Sonrası Süreç

• Mahkeme, idari işlemi (ret kararını) iptal ederse, idare kararı yeniden değerlendirmek zorundadır.
• Yeniden değerlendirme sırasında idare, hukuka uygun şekilde şartları inceler. Eksik belge varsa tamamlatma isteyebilir.
• Eğer yürütme durdurulmuşsa, kişi dava sonuçlanana kadar ikamet hakkından yararlanabilir.
• İptal kararından sonra idare, reddi haklı çıkaracak yeni bir gerekçe getiremez; ancak objektif yeni şartların ortaya çıkması durumunda yeniden değerlendirir.

2. Yeniden Başvuru

• Ret kararı kesinleştiyse 6 ay süreyle aynı gerekçeye dayalı yeni başvuru yapılamaz  
• Ancak farklı gerekçelere dayanan bir başvuru mümkündür. Örneğin gelir yetersizliği nedeniyle ret alındıysa, yeni başvuruda gelir belgesi güçlendirilmiş şekilde sunulabilir.
• Yeniden başvuru yapılacaksa, eksik yönler dikkatle giderilmeli ve dosya olabildiğince güçlü hazırlanmalıdır.

VI. Pratik Taktikler ve İpuçları: Başarı Şansınızı Artırmak İçin

1. Dosyayı en baştan güçlü kurun
   Evrakların eksiksiz, noterden/tercüme/apostille onaylı olması, sahibine ait banka, fatura, ikamet adresi, fotoğraflar, ortak hesaplar gibi somut deliller sunulması önemlidir.
2. Evlilik-samimiyet delillerini eksiksiz sunun
   Ortak banka hesapları, kira kontratı, müşterek giderler, fotoğraflar, birlikte çekilmiş belgeler, yazışmalar vs. Bu tür deliller evliliğin “sahte” olmadığını göstermek açısından güçlüdür.
3. Mağduriyet, aile birliği vurgusu yapın
   Çocuk varsa eğitimi, sağlık durumu, aile bağlarının korunması gibi insani sebeplerle başvuru savunmasını güçlendirin.
4. Yürütmenin durdurulması talebini ihmal etmeyin
   Dava açılırken mutlaka yürütmeyi durdurma talebi konulmalı; aksi hâlde ret kararı uygulanabilir.
5. Zamanı iyi yönetin
   30 gün itiraz süresi, 60 gün dava süresi, 10 gün ülkeyi terk etme süresi gibi süreler kaçırılmamalı.
6. Emsal kararlardan yararlanın
   Mahkeme kararları ile benzer vakıalardaki kararlar dosyaya eklenebilir.
7. Kurumla iletişim & eksik belge tamamlama süreci
   İdare bazen eksik belge taleplerinde bulunabilir; bu süreç iyi yönetilmeli, gerekli belgeler hızlıca sunulmalı.
8. Profesyonel avukat desteği
   Yabancılar hukuku ve idare hukuku konusunda deneyimli bir avukat süreci hem takip eder hem stratejinizi belirler; hata riskini azaltır.

VII. Örnek Uygulama Senaryosu

Aşağıda, hayali bir senaryoya dayanan bir vaka üzerinden nasıl strateji geliştirilebileceğini özetliyorum:

Vaka:
Türk vatandaşı (destekleyici eş), SGK’lı bir işte çalışıyor. Yabancı eş (başvuran) ile evlidir. Başvuru yapılmış; Göç İdaresi başvuruyu reddetmiş: gerekçe olarak “maddi yeterlilik belgesi eksik, evlilik samimiyeti konusunda şüphe” gösterilmiştir.

Strateji:

1. İtiraz Dilekçesi Hazırlama: Red kararının tebliğinden itibaren 30 gün içinde idareye itiraz edilir. İtiraz dilekçesinde, gelir belgeleri yeniden sunulur, eksik evrak açıkça ifade edilir, evlilik delilleri (ortak banka, fotoğraf, elektrik faturaları) eklenir. İtiraz mecburi değildir. Doğrudan dava açılabilir.
2. İtiraz Sonucu Bekleme: İtiraz süresi içinde kabul edilmezse ret edilmiş sayılır. Ancak süreler çok dikkatli takip edilmelidir. Sürelerin kaçma ihtimaliyle doğrudan dava açılabilir.
3. İptal Davası Açma: Ret kararının tebliğinden itibaren 60 gün içinde İlgili Mahkemede  dava açılır. Yürütmeyi durdurma talebi de eklenir.
4. Dava Savunması: Dilekçede idarenin gerekçeleri tek tek çürütülür, delillerle desteklenir; evlilik samimiyeti konusunda tanık beyanları, aile fotoğrafları ve ortak harcama belgeleri sunulur.
5. Mahkeme Kararı ve Yeniden Değerlendirme: Mahkeme ret işlemini iptal ederse, Göç İdaresi yeniden değerlendirme yapar. Eksik evraklar varsa tamamlanır, olumlu karar beklenir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS) – Aile İkamet İzni Reddi ve İptali

1. Aile ikamet izni başvurusunun reddedilmesi ne anlama gelir?

Aile ikamet izni başvurusunun reddi, Göç İdaresi’nin başvuruyu hukuki veya fiili sebeplerle kabul etmediği anlamına gelir. Bu karar genellikle; eksik evrak, gelir yetersizliği, sağlık sigortası eksikliği, evliliğin samimiyeti konusunda şüphe ya da kamu düzeni gerekçeleriyle verilir. Ret kararı bir “idari işlem” niteliğindedir ve yargı denetimine açıktır.

2. Red kararı alındığında Türkiye’den çıkmak zorunda mıyım?

Evet, red kararının size tebliğ edilmesinden itibaren 10 gün içinde Türkiye’den ayrılmanız gerekir. Ancak bu süre içinde yürütmenin durdurulması talebiyle dava açarsanız, mahkeme geçici olarak kararın uygulanmasını durdurabilir. Bu durumda Türkiye’de yasal olarak kalabilirsiniz.

3. Red kararına itiraz edebilir miyim?

Evet. Tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde İl Göç İdaresine yazılı olarak itiraz edebilirsiniz. İtiraz dilekçesinde kararın neden hatalı olduğunu, hangi belgelerin eksik/hatalı değerlendirildiğini açıklamanız gerekir. Ancak unutmayın: idari itiraz, 60 günlük dava süresini durdurmaz.

4. Red kararına karşı dava açma süresi ne kadardır?

Red kararına karşı dava süresi 60 gündür. Bu süre, kararın size tebliğ edildiği tarihten itibaren işlemeye başlar. Sürenin kaçırılması hâlinde dava hakkı kaybolur. Dava, ret kararını veren kurumun bulunduğu ilin İlgili Mahkemesi’nde açılır.

5. Aile ikamet izni reddedildiğinde dava açmak işe yarar mı?

Evet, eğer idarenin gerekçesi hukuka veya gerçek duruma aykırıysa dava açmak oldukça etkili bir yoldur. Mahkeme, evlilik bağının gerçek olduğunu, belgelerin tam olduğunu veya idarenin gerekçesinin yetersiz olduğunu tespit ederse, red kararını iptal eder. Böylece başvuru yeniden değerlendirilir.

6. İkamet izni başvurum reddedilirse sınır dışı edilir miyim?

Red kararı otomatik olarak sınır dışı kararı değildir. Ancak kişi, 10 günlük yasal çıkış süresi içinde Türkiye’yi terk etmezse, hakkında sınır dışı (deport) işlemleri başlatılabilir. Bu nedenle, süre dolmadan dava açılması veya ülkeyi yasal şekilde terk edilmesi önemlidir.

7. Evliliğin sahte olduğu gerekçesiyle aile ikamet iznim reddedildi, ne yapabilirim?

İdare evliliğin “yalnızca ikamet izni almak amacıyla yapıldığını” iddia ederse, bu ciddi bir gerekçedir. Ancak siz evliliğin samimi olduğunu; ortak yaşam, kira sözleşmesi, banka hesapları, faturalar, fotoğraflar, mesaj kayıtları, tanık ifadeleri gibi delillerle ispatlayabilirsiniz. Bu tür durumlarda dava açmak en etkili yoldur.

8. Dava açmak Türkiye’de kalma hakkı verir mi?

Hayır, dava açmak tek başına Türkiye’de kalma hakkı vermez. Ancak dava dilekçesiyle birlikte “yürütmenin durdurulması” talebi yapılırsa, mahkeme kararı beklenirken kişinin Türkiye’de kalmasına izin verilebilir. Mahkeme yürütmeyi durdurmazsa, kişi Türkiye’de kalamaz.

9. Dava sürecinde ülkeyi terk edersem ne olur?

Dava devam ederken ülkeyi terk ederseniz, davanız yine sonuçlanabilir. Eğer yürütmenin durdurulması kararı alınmadıysa, çıkış yapmanız gerekir; aksi halde “kaçak kalış” statüsüne düşebilirsiniz.

10. Red kararından sonra yeniden başvuru yapabilir miyim?

Evet, fakat hemen değil. YUKK’a göre, aynı gerekçeyle reddedilen bir başvurudan sonra 6 ay geçmeden aynı gerekçeyle yeniden başvuru yapılamaz. Ancak eksikliği giderirseniz (örneğin yeni gelir belgesi, geçerli sigorta, yeni evlilik delilleri sunarsanız), farklı gerekçeyle yeni bir başvuru yapılabilir.

11. Red kararında hangi belgeler önemli rol oynar?

Aile ikamet izni başvurusunda değerlendirilen temel belgeler şunlardır:

• Evlilik belgesi (apostilli ve tercümeli)
• Destekleyicinin gelir beyanı (maaş bordrosu, vergi levhası)
• Sağlık sigortası poliçesi
• İkamet adresi belgeleri (kira kontratı, fatura)
• Adli sicil kaydı
• Ortak yaşam kanıtları (fotoğraflar, banka hesapları, faturalar)
  Bu belgelerden biri eksik veya geçersizse red kararı verilebilir.

12. Red kararı gerekçesiz veya genel ifadelerle yazılmışsa ne yapmalıyım?

Bazı red kararlarında sadece “kamu düzeni” ya da “aile birliği şüpheli” gibi genel ifadeler yer alır. Bu tür gerekçeler yetersizdir. Çünkü idare, red kararını somut ve açık gerekçeyle açıklamak zorundadır. Böyle durumlarda dava açıldığında mahkemeler genellikle idare aleyhine karar verebilir.

13. İkamet iznim reddedildikten sonra başka bir izin türüne başvurabilir miyim?

Evet. Ancak çoğu zaman ülkeden çıkıp tekrar giriş yapılması gerekir. Aile ikamet izni reddedilse bile, şartlar uygunsa başka bir ikamet türüne (örneğin öğrenci, kısa dönem, gayrimenkul sahibi ikameti) başvuru yapılabilir. Ancak bu başvurunun dayandığı nedenin yasal ve mantıklı olması gerekir.

14. Aile ikamet izni iptal edilirse ne olur?

Aile ikamet izni devam ederken, sonradan iptal edilmesi mümkündür. Örneğin:

• Evliliğin sona ermesi (boşanma),
• Eşin ölümü,
• Gelir yetersizliği,
• Sahte belge kullanımı,
• Kamu düzenine tehdit iddiası.
  Bu durumda Göç İdaresi “iptal kararı” verir. Karar size tebliğ edilir ve 10 gün içinde dava açma hakkınız vardır.

15. Aile ikamet izni davasını kazandım, ne olacak?

Mahkeme kararıyla red işlemi iptal edilirse:

• İdare (Göç İdaresi), kararı yeniden değerlendirir.
• Eksik belge varsa tamamlatır ve genellikle izin verilir.
• Dava sürecinde yürütme durdurulduysa, kişi Türkiye’de kalmaya devam eder.
• Karar kesinleştikten sonra, sistemde “aktif ikamet” statüsü yeniden oluşturulur.

Ekstra Tavsiye:

Aile ikamet izni reddi veya iptali süreci, yalnızca idari değil aynı zamanda duygusal ve sosyal sonuçlar da doğurabilir. Bu nedenle, dava açmadan önce bir Yabancılar Hukuku avukatı ile tüm belgeleri inceletmek, hem sürecin hızını hem de başarı oranını artırır.